Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu

19 Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu Gelenek, Görenek ve İnançlar mada şu bilgileri vermektedir : Kral Kızı Ziyaretine giden kadın ilkin niyet eder, sonra boynuna dolak , yular gibi bir şeyler dolar. Oradaki para kapışmaya gelen çocuklardan birini seçer ve yuların ucunu ona verir. Çocuk yuvarı çekerek kadını kabrin etrafında üç defa dolandırır. Çocuk bu esnada ‘kulunsuz kısrak satıyorum var mı alan’ diye bağırır. Çevredeki çocuklar ‘üç bin, beş bin, on bin”, diyerek, fiyatı artırırlar. Kadının kocası ise, ‘ yüz bine bana yarar’ diye bağırır. Bunun üzerine fiyat artırımı du- rur. Çevreden hayırlı olsun dileklerinde bulunulur. Bunun üzerine kadın Abdul Vehhâp Gazi ’nin kabrine yüzünü sürer, dileğini diler. Mezarın ayak tarafında bir ufak mağara vardır. O mağarada kesilen kurbanların omaca ve kaburga kemikleri bulunmaktadır. Kadın Bismillah der ve kolunu uzatarak mağaradan bir kemik alır. Eline omaca kemiği gelir ise, kadının oğlu olacağına, kaburga kemiği gelir ise, kızı olacağına inanılır. Doğacak çocuk erkek olur ise ona Abdulvahap ismi kız olur ise, Zeynep ismi verilir. Bu uygulamada bebek dileyen ailede, ailenin erkek çocuğu sahibi olamayışının eksikliği anne adayında görülmektedir. İnanca göre onun çocuk sahibi olmasını önleyen bir güç vardır. Bu hali ile anne olmayı engelleyen şer güç ten daha güçlü bir güce bu annenin satılması, satın alan varlığın gücünün koruması altına girilmesi gerekmiştir. Bu örnekte bu güç Abdulvahap Gazi’dir. Dünyaya gelecek çocuğa verilen isim ile çocuğun koruyucusu belirtilerek kara iyeye onun sahip- siz olmadığı koruma altına alınmış olduğu anlatılmış olur. Anne adayının eline gelecek kemik adeta kut aktarıcı, kut taşıyıcıdır. Kutun görünen kaynağı olarak Abdul Vahap Gazi gösterilmekte- dir. Uygulamaya Allah’ın ismi ile başlanmış olması ise kutu yatıra verenin Allah olduğu inancına işaret eder. Bu dini uygulama, İslamileştirilmiş midir? İslamiyet’le paralellik içeren mitolojik dönemin bir inanç bakiyesi, inanç sistemleri arasındaki mahiyet içeriğine işaret mi etmektedir? Analitik bir çözüm ararken, veriler tarafımızdan çok mu zorlanmaktadır? Gerçek, bu alandaki çalışmaların ilerlemesi ile anlaşılacaktır. İ. Görkem konuyu irdelerken de şu bilgileri, vermekte; Müslüman Başkurtlarda da, çocuk doğduğu zaman ebe onu alır dışarı çıkar, birkaç ev dolaştıktan sonra çocuğun babasın evinin pencereden dışarıya, “yabancı ülkelerden bir çocuk getirdim satın alan var mı” diye seslenir, pazarlık b aşlar ve çocuk için ağırlığınca demir verilerek çocuk satın alınır. Çocuğa, Demir, Satıpaldı veya Satılmış gibi isimler konur. Duyurudaki “ya- bancı ülkeler” sözü, kara iyenin hâkimiyet alanının sınırlarına işaret etmiş olmalı. Keza demir, inanç sisteminde genel koruyucu olarak bilinir. İ. Görkem, Yakutlarda Ölüm Ruhu ’nu aldatmak için yeni doğmuş çocuk komşulardan bi- rine satılır. Bilgisini vermekte ve her iki uygulamadaki paralelliğe vurgu yapmaktadır. Teşhisinde ise, bu motifin Tevrat kökenli olduğunu, Sünni inançlı kesimde görülmeyen motifin halkı gayri Sünni olan Kale Köyü’ne buradan geçtiğini, nitekim Menakıb-ı Hacı Bektâş-ı Veli ve Velâyetnâ- me-i Hacim Sultan ’da da, bu hususun tespit edildiğini belirtmektedir 5 . 5  İsmail Görkem, a.g.y