Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu

21 Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu Gelenek, Görenek ve İnançlar çocuğu ” olma, “ ikiz kardeşten birisi” olma, “ yetim kız çocuğu ” olma gibi kişioğluna yüklediği özellikler vardır. Keza menopozda bu dönemin üst sınırıdır. Bazen masumiyet bazen da mesuli- yet dönemleri “ buluğ çağı ” ile sınırlandırılabilmektedir. Halk inanmalarında defineciler ve ayrıca bazı falcılar buluğ çağından evveli döneminden aday seçerler. Bazen bu özelliklere sarı saçlı ve mavi gözlü olma vasfı da eklenir. 7 Dabağ satma inancı ile ilgili bu tespitte kadın olarak seçilende de yaşlı olma vasfı aranılmıştır. Türkçe okunan “ Dabak Duası ”n da bir at yürüyüş şekli olan yorga ile gelen tabağın zungu- la gitmesi istenir ki, bu ifade ile muhtemelen “geldiğin hızla git” denilmiş olmalı. Anadolu Türk halk inançlarında yeni başlanılmış bir el işinin çabuk bitebilmesi için işin başlangıç döneminde ayağına yeğin bir kimsenin işin üzerine gelmesi istenir ve ona “ atlı mısın yaya mısın? Diye sorulur. Gelen kişinin “atlı” demesi istenir. Böylece işin sürüncemede kalmadan bitirilebileceğine inanılır. Kapılardan toplanılan nevalenin taam edilmesi yağmur için yapılan Çömçe Gelin uygula- masından farklı değildir. Orada da Dabak Alayı ’ nda olduğu gibi Yağmur Alayı vardır. Kapılardan yapılan yiyecek yardımı yağmuru yağdıracak iyeye şükran saçısı veya yağmur amini olan iyeye baç saçısı dır. Bu bulgularda satılan adeta eksiği, noksanı, arazı olan durumundadır. Satılanın bu haline onun insan veya hayvan olmasına bakılmaksızın yol açan, hastalık örneklerinde olduğu gibi bir faktör vardır. Bu örneklerde o faktör bir mikrop veya virüstür. Virüs veya mikrop ile kara iye şer güç örtüşmektedir. Bu noktadan hareketle kısırlığa yol açan veya bebeklerinin ölümüne sebep olan amil ile bu bulgulardaki amil örtüşmektedir. 8 Dabaz Ocağı: Sivas’ta Dabaz Ocağında Dabaz diye bilinen kaşıntıdan kurtulmak için bu hastalığa ya- kalanan çocuklar, Güdük Minare ’deki Alaaddin Eraslan’ın oğlu Şeyh Hasan Kümbetine gider ve kümbetin etrafında 7 defa “Ben dabaz oldum, Oynamaz oldum, Akranlarımın içine çıkamaz oldum” diyerek dönerler. Herhangi bir şey yemeden, içmeden, sürünmeden bu uygulamayla şifa bulunduğuna inanılır. 9 Bu uygulama bir nevi hastalığı orada bırakma biçimidir. Nezle Hastalığı Satma: Çocukken Kars’ta tedavi olma nezleden kurtulma adına nezlenin satıldığını hatırlıyoruz. Söylenilmiş, olmadık bir şeyi hayretle karşılayan kimse, “ne olmuş? Derdi. Nezleli kimse de “Nezlem sana nikâh olmuş” derdi. Bu uygulana ile birisinin nezleden kurtulup satın alanın ise 7  Yaşar Kalafat, Türk Halk İnançlarında Renkler, Cilt: XX, Berikan Yayınları, Ankara, 2012. 8  Yaşar Kalafat-Şevket Kaan Gündoğdu Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Şubat 2013 S. 314, si 16- 24’de 9  Kaynak Kişi: Kadir Pürlü, Sivas Kültür Müdürü