18. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon Kadınının Giyim-Kuşamı

382 Temel ÖZTÜRK T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı leklerdi (TŞS, No: 1901, s. 41; TŞS, No: 1903, s. 19). Farklı bir kullanımı göstermesi bakımından hamam gömleklerinden başka kolanlı ve sırmalı olanları da tercih edilirdi (TŞS, No: 1874, s. 45; TŞS, No: 1903, s. 19; TŞS, No: 1904, s. 61). İç Giyimin Tamamlayıcısı Olarak Beden Kıyafetleri İç giyimin üzerine giyilen tüm eşyalar beden kıyafetlerinin tamamlayıcısıdır. Bu grupta entarilerden kürk ve kaftanlara kadar geniş bir eşya grubuyla karşılaşmaktayız. İnsanın giyim sırasını göz önünde bulundurursak önceliği entariler alır. Bunları hırka ve kebeler takip eder. Kürk ve kaftanlar üst eşyaları olarak evde ve sokakta giyilebilirler. Aslında bir sokak kıyafeti özel- liği taşıyan ve sosyal konumun bir göstergesi olarak ön plana çıkan cübbe ve feraceler de tüm giysilerin üstüne giyilebilmektedir. Sokakta ve evde giyilebilen entarilerden başka gece yatırken giyilenler de mevcuttu. Bu yönleriyle entariler dış görünümün ilk ve en önemli unsurlarındandır. Bu yönde Trabzonlu kadın- ların çokça tercih ettiği alaca entariler kaliteli olmakla beraber farklı fiyatlara sahipti. Alacadan yapılan entarilerin en ucuzu 20 para değerinde iken (TŞS, No: 1897, s. 90) en pahalısı 3,5 kuruş ile müstamel kutni alaca entari idi (TŞS, No: 1893, s. 11). Üretildikleri kumaşlar açısından daha çok hatayi, acem bezi, diba kumaşlardan yapılan entariler ön plana çıkmaktaydı (TŞS, No: 1901, s. 11). Renk olarak çoğunlukla beyaz renkli entariler yanında al renkli kumaşlardan yapılanlar da tercih edilirdi (TŞS, No: 1874, s. 45). Öte yandan kadınların ev içi kıyafetleri arasında iç giyim veya gömleklerinin üzerine ihram giydikleri de görülmektedir. Zira listelerde eski bir ihram da ka- yıtlıdır (TŞS, No: 1907, s. 32). Yine bunların yanında hamam elbiseleri de bu kategoride farklı bir kullanımı işaret etmektedir (TŞS, No: 1893, s. 11). Üst giyiminde önemli bir yere sahip olan hırka, entarinin üzerine giyilen dize kadar veya daha kısa olarak pamuklu kumaştan dokunan elbisedir (Sâmi, 1989, s. 578). Terekelerde sadece bir yerde gömlekle birlikte zikredilmektedir (TŞS, No: 1893, s. 11). Ayrıca listelerde kebe olarak kayıtlı bulunan giyim eşyası da hırka türü giysilerdendir. Birkaç yerde ismi geçen kebenin (TŞS, No: 1896, s. 24) daha çok Yanbolu üretimi kullanılırdı (TŞS, No: 1907, s. 32). Aslında bunlardan daha fazla kullanıma sahip olanlar diğer üst giysilerin tamamlayıcı bir aksesuarı olan kuşaklardı. Kemer görevini gören kuşakların daha çok yeşil renklileri kadınlar tarafından tercih edilmekteydi (TŞS, No: 1874, s. 45). Hemen hemen bunların tümü gümüş ve altından oluşmaktaydı (TŞS, No: 1896, s. 24; TŞS, No: 1901, s. 11-12). Genelde entari ve hırka gibi üst giyim eşyaları üzerine takılan kuşaklar feraceler üzerine de bağlanabilmekteydi (TŞS, No: 1893, s. 11). Dokuma türü açısından ipek ve yünden yapılan kuşaklar şal ve geremsude olarak listelerde yer almaktadır (TŞS, No: 1874, s. 45; TŞS, No: 1907, s. 32). Bu tür kumaş kuşaklar yanında çoğunlukla gümüş ve altın çengel kuşak tarzında metal olanlar rağbet görürdü. Üretildikleri yer açısından Keşan ve Uşak kuşakları daima ön plandaydı (TŞS, No: 1901, s. 41; TŞS, No: 1907, s. 32). Görüldüğü üzere içlerinde köhne olanların da yer aldığı kuşaklar kullanım açısından iç ve dış giyim üzerine usulüne uygun sarılmaktaydı. Öte yandan kuşaklardan daha geniş ve belden aşağısının büyük bir kısmını saran peşta- mallar da bir nevi kuşak görevi görmektedir. Peştamallar gerek entariler üzerine gerekse hırkalar üzerine sarılırdı. Bir tür yerel kıyafet olan bu giysinin çoğunlukla güvezi ve kırmızı olanları tercih