19. - 20. Yüzyılda Harputta İpek Böcekçiliği ve Dokumacılık

18 Elif AKSOY - Naime Didem ÖZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Temmuz 1904’te Düyun-u Umumiye ipek böcekçiliği konulu bir yarışma açar. Bu meslekle uğraşan Harput Ovası’ndaki köylüler katılım gösterirler. En iyi ıslak koza ödülünü Kerovpe Efendi Zarifyan, en iyi ipek böcekçiliği aletleri ödülünü Haçadur Efendi Tevrizyan, en iyi tohum yetiştirme aletleri ödülünü Armenag Tevrizyan, en iyi ipek çiftliği ödülünü Vartuhi Tevrizyan ve en iyi dutluk ödülünü Kevork Efendi Zarifyan kazanır (Hayg, 1959, s. 652-655). Harputlu ipek böceği yetiştiricileri bu mesleğe başlamadan önce ipek böcekçiliği ile ilgili bilgiye sahip olamamışlardır. Köylüler, ipek böceğinin tohumunu nasıl uyandıracakları, böcekleri nasıl besleyecekleri, odaları kaç derecede ısıtacakları, kokuya karşı nasıl önlem alacakları gibi önemli konularda eksik kalmışlardır. Bu eksiklikler nedeniyle uyanmış olan böceklerden bazıları ya erken ölmüş, ya da yetiştikten sonra hastalanmışlardır. Bu şartlar altında koza ürünü bol olma- mış, kozalar zayıf kalmıştır (Dzeron, 1938, s. 212). Harput’taki en ünlü ipek fabrikasının sahipleri Fabrikatoryan Kardeşler (Resim 4) ve Kürk- çüyan Ailesidir (Resim 5) (Ayşe Özeren, kişisel görüşme, 8 Haziran 2014). Fabrikatoryan Kar- deşler Amerika’ya gidip ipekçilik ve pamukçuluk alanında kendilerini geliştirmişlerdir. Fabrikator- yanların ürettikleri ipekli ürünler Anadolu’ya ve İstanbul’a gönderilmiş, hatta Rusya ve Avrupa’ya da ihraç edilmiştir. Kürkçüyan döneminde ise, Harput’ta fabrikanın üretimi artmış bu fabrikada üretilen çiçekli kumaşlar ve perdeler İstanbul’a kadar ihraç edilmiştir (Hayg, 1959, s. 649-652) (Resim 6, 7, 8). Resim 4. Fabrikatoryan Kardeşler (Hayg, 1959, s. 649-652)