Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları

145 Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları Müzik, Oyun ve Eğlence ler içindedirler. Bu adet ve inançlar içinde yer alan köylü oyunları Türk koylüsünün günlük hayatıy- la butunlesmis olsa da, yine de koy halkının ve koy toplumunun geleneksel kulturune baglı ögeler olma ozelligini yitirmemiş, gelenegin icinde yer alan bir kulturel miras olarak Anadolu koyleri ve koylulerinin toplumsal ve ruhsal yapılarını yansıtmaya devam etmektedirler. Eski caglarda tapın- ma, bolluk torenleri ve buyusel amacların kalıntıları olan bu temsiller, Türk milletinin gelenek ve gorenekleri, ekonomik durumu ve doga-insan ilişkileri bağlamında değerlendirildiklerinde bugün karşımıza Türk halkının dogum, ergenlige erisme, sunnet, evlenme, askerden donme, hapisten cıkma, dinsel ve ulusal bayram kutlamaları, panayırlar, torenler ve senlikler gibi etkinliklerinde varlıklarını göstermektedirler. Kılık değiştirme ve maske takmanın zorunlu olduğu bu etkinlikler için Metin And “Dramatik sanatın en onemli niteligi olan, bu kendisinden baskası olmak, Anado- lu’daki dramatik oyunlarda en onemli öedir” der (And, 2012:29). Seyirlik Oyunlar ‘Araboğlu Oyunu’ nda oyuncuların kılık degistirmesi, yüzlerinin ve gorunur yerlerinin isle karartılması, koyun postundan sakal takılması oyunlardaki dramatik özelliğe işaret eden etmen- lerdir. Oyunda sarıklı ve kurklu, ‘Arapoglu’ lakaplı kız babası ve yanında kızları rolunde kız kıya- fetleri icerisinde yuzu mendille ortulu iki erkek yer alır. Oyunda ellerinde palaska tasıyan iki zap- tiye ile bostan korkulugu gibi, beyaz bir giysi giydirilmis olu rolu oynayan biri Araboglu ve kızlarına eslik ederler. Oyuncular yanlarında koylulerden olusan bir kalabalıkla birlikte davul-zurna esligin- de oynayarak ve naralar atarak once kız evine giderek bahsis alırlar daha sonra oglan evine do- nerler. Anadolu‘da köylü temsillerinde ‘kız kacırma’ ve kacırılan kızın yeniden bulunması konulu pek cok oyun olduğu, ölup yeniden canlanma yerine, kacırılan kızın yeniden bulunması teması- nın işlenmekte olduğu düşünülürse söz konusu oyunların ‘olup-dirilme’ konusunun cesitlemeleri olduğuna karar vermek uygun düşer. ‘ Arap ve Kızları Oyunu ’nda ise kız kılıgına girmiş, yuzleri mendille kapalı bir grup erkek, baslarında babaları rolundeki bir Arap figürü ile birlikte at arabası esliginde alana girerler. Arap’ın eli yuzu isle boyalıdır. Kafasında carsaftan bir sarık sarılı olup, keci ya da koyun postundan bir sakal ve elinde mese palamutlarından ya da patatesten yapılmıs bir tespih vardır. At arabasında atların yerinde insanlar vardır. Kızlar, muzik esliginde oynarlar. Koyun genclerinden biri Arap’ın butun karsı koymalarına ragmen kızlardan birini kacırır. İhtiyar uzulur ve ağıt yakar. Oyunda kızı kacıran genc, eli falakalı zaptiyelerce yakalanır ve mizah ice- rikli bir cok uygulama ile cezalandırılır. ‘Cemal Oyunu ’nda iki kisinin sırtlarına merdiven konula- rak deve rolunue hazırlanırlar. Deve maketinin on tarafa bir kazma yardımı ile deve bası yapılır ve uzeri kilim, sicim ya da battaniye gibi malzemelerle kapatılarak bir semer takılır. Davul, zil ve zurna eşliğinde oyuna katılan oyuncularıyla birlikte butun koyu gezer ve her evin kapısında söy- leyişlerde bulunan soyleyici muzik esliginde oyunlar oynatır ve guldurucu sakalarla eglenceyi devam ettirir. Gezilen yerlerden toplanan cesitli hediyeler ve yiyeceklerin bir kısmı koyun en yok- suluna verilir, bir kısmı ile de yemek yapılarak hep birlikte yenilir. Bu oyun genellikle tohumun topraga atıldıgı ilk gun veya hasat sonunda oynanan tarımsal nitelikli bir oyun, bir bolluk rituelidir. Oyun Anadolu koylerinde yaygın olarak görülmekte, birçok yorede de aynı adla ya da benzer adlar ve baska adlarla oynanmaya devam etmektedir. Boratav’a göre kimi torensel-buyusellerde turkuler, maniler evler dolasılarak yiyecek toplanırken soylenir. Bu uygulamanın iki önemli islevi vardır. Kutsamaların ugur ve bolluk getirecegi belirtilir, hem de armagan verilmesi hatırlatılır. Vermeyen icin sonucun iyi olmayacagı uyarısında bulunulur” (Boratav, 1971:22-30, And,