Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları

147 Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları Müzik, Oyun ve Eğlence berleri hiç umursamaz. En son karısının öldüğü haberini alır ve bu haber üzerine yıkılır. Oyunun sonunda ustanın iş yerini kapatma kararı ile birlikte korüg ceken cıraktan körük niyetiyle oturan kisinin agzına, gozune kulü, camuru, yagı ne varsa calmasını ister. Oyun, körük niyetiyle ortaya konulan oyuncunun erginleşmesine, ustanın üretim sürecinin çırağa devredilmesine ilişkin semboller barındırır. ‘Öğrenci Okutma Oyunu’ nda köylülerden birisi hoca olur. Tespihi, asası, icine su dolu tas oturtulmus sarıgıyla, erkeklerin arasından kendisine uygun birkac kisiyi örenci olarak secer ve onlara diz çkturur. Sonra örencileri sırasıyla okutmaya baslar. Hocadan sonra örenciler de birer birer yineler. Bunun uzerine hoca, iyi örenci olarak nitelendirdiklerine tespihi- ni ve asasını armagan eder. En iyi olarak nitelendirdigi örenciyi de basındaki sarıgı ters cevire- rek örencinin basına gecirmek seklinde odullendirir. Sarıgın ici su dolu oldugu icin örenci ısla- nır. Duzgun (1999:120) ‘ Sinsin Oyunu’ meydanda buyuk bir ates yakılarak oynanan kutsal danslardan biridir. Alp “Anadolu’da ates kokleri gecmise ait onemli bir inanc kaynagıdır. Orta Asya Turklerinde hastaların iki ates arasından gecirilerek iyilestirilecegi inancı, bir olum durumun- da topluluğun ates uzerinden atlama torenleri ilgi çekicidir” der (Alp, 2009:65). Genc erkeklerden bir oyuncu hızla ortaya cıkar, davulun ritmine gore dort yana donerek oynar. Bu arada bir diğer oyuncudan korunması gerekir. Çnku meydana yeni cıkan oyuncu eskisine yumrukla ya da du- ğm yapılmıs bir mendil ya da bir ip parcasıyla vurabilir. Yeni oyuncu geldikten sonra ilk oyuncu meydandan ayrılarak halkın arasına karısır ve ocunu alabilmek icin fırsat kollar. Sonra ikinci oyuncuyu oteki oyuncular izler. Oyun boyle surer gider. Buyuk meydan atesi sonmege basladıgı zaman butun oyuncular el ele verirler ya da serce parmaklarıyla tutusurlar; davulcu ve zurnacıyı da aralarına alarak toplu bir oyun oynarlar. ‘Tarla Sınırı Oyunu/Sınır Kavgası ’ koylunun temsil- leri içine kendi gunluk yasamını da yansıttığı oyunlardan biridir. Gencler, köylülerden birinin elle- rini ve ayaklarını baglarlar. Temsili olarak iki tarlanın ortasına, sınıra oturturlar. Kendileri de gen- cin sagına soluna dizilirler. Sagındaki arkadası, “Bizim tarlanın sınırına gecmis” diyerek onu eli ya da ayagıyla tas yuvarlar gibi yuvarlar. Bu kez de solundaki arkadası, “bizim sınırı gecmis” diye itekleyerek diger tarafa yuvarlar. Gence yapılan bu kadar eziyetten sonra ebe degistirilir. Sınırı belirlemek icin muhtar rolunde bir baska genc oyuna dahil olur. Muhtar uzerine cıktıgı bir tası cig- ner, sonra da ayaklarıyla tutup sınıra koyar. Elcin (1977:48-49, Akt. Gonen, 2011:119) ‘ Köse Oyunu ’nda iki hasım arasında bir savas anlatılır. Bu hasımlardan birinin olmesi, sonra olenin ya buyuyle ya da kendi kendine dirilmesi konusu işlenir. Olup dirilen tanrılar olarak bilinen Dionisos, Adonis, Attis, Osiris ve hatta Isa’nın hayvansal ve bitkisel yasamın dogup olmesiyle iliskilendiril- mesinin temelinde Anadolu halk kulturu yatmaktadır. Oyunda gencler aralarından birini kose ola- rak secerler. And (2012:316) Anadolu’da ‘kose’ ismiyle anılan bir cok oyun oldugunu ve bu oyun- ların anlamları ve islevlerinin birbirinden farklı oldugunu ifade eder. Bazı oyunlarda oyuncuya koyun yununden pala bıyık ve sakal, basına sapka, sırtına ise aba takılır. Beline birkac cıngırdak ya da deve canı bağlanır. Bir baska oyuncu gelin olur. Gelin entari giyer, basına da bir atkı takar. Gencin birinin omuzuna heybe konulur. Genclerden bir baskası da tilki olur. Hep birlikte türkü eşliğinde koydeki sürü sahiplerinin evleri dolaşılır. Kose ile gelin oyun oynarlar. Oyun sonunda kose evin agasının kucagına yatarak olme numarası yapar. Gelin, kosenin basına oturur ve yas tutar, ağıt yakar. Sonuda Kose yattıgı yerden kalkar. Olunun dirilmesiyle uzuntu senlige donüsr, kutlamalar yapılır. Evin agası kosenin bahsisini verirken evin hanımı da yag ve bulgur verir. Bu arada tilki evden kap kacak, kasık calar. Evler arasında koy genclerinden bazıları gelini kacırıp saklar. Koseyle delikanlı arasında kavga baslar. Kavga sonunda delikanlı, gelini koseye teslim