Anadolu Masallarında Yemek ve Yiyecek Kültürü Üzerine Tespitler

160 Doç. Dr. Halil Altay GÖDE T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Git, İstanbul şehrinde merhem ara. Düştük yola, verdik mola. Hop hop sarıklar, meşe odunundan yastıklar. Sineği ortasından bölüp yiyenler. Diz verdik daldırdık, omuz verdik kaldırdık. Her biri- miz, doksan dokuz kilo pilav kaldırdık, karnımızı güç ile doyurduk. Oradan kalktık, uzaktan baktık, büyük bir köy. Yanına vardık, üç beş ev. Hasan paşanın düğününde, cinayet olmasın diye, dok- san dokuz er ile karakol bekliyor. Korkumuzdan denizin ortasına bastık kıyı diye. Biri geldi belime sarıldı, bu bizim dayı diye. Bizim dayının ise fesinde bir delik var; doksan dokuz araba ot tıkalı. Güç bela vardık İstanbul’a. Aptal bir eşeğimiz var, üç adım ileri giderken iki adım geri gider. Aldık ilacı geldik eve, baktık ki, babam ölmüş… Kuş Başı (Sakaoğlu 2002, s.389) masalında “Açıl sofram açıl, türlü tevil yemekler seçil” denildiğinde sofranın yemeklerle dolduğu ifade edilir. MASALLARDA GEÇEN DİĞER YİYECEK ADLARI Masallar içinde yer alan ve keramet ya da sihir barındırmayan bazı yiyecek adları da vardır. Bunlar içinde en fazla adı geçen yiyecek ise temel besin maddemiz olan “ekmek” tir. İnce- lenen masallarda çok fazla adı geçtiği için bunlar sınırlandırılarak alınmıştır. Ekmek adı pek çok masalda aynı zamanda yemek/ sofra olarak da geçmektedir. Köse (Deniz 1996, s.74) masalında beş on kuruş kazanıyor ekmek alıp yiyorlar; Bir Pa- dişahın Üç Kızı (Deniz 1996, s.100) ekmeği beraber yiyer çayı beraber içerdik; Zümrürüdüanka Kuşu (Alptekin 2002, s.292) masalında iyi bir ekmek hazırla; Mercimek Çocuk (Alptekin 2002, s.382) gocanın ekmeğini verse gelseydi; Hoca Kadı İmam (Seyidoğlu 1999, s.320) masalında yiyecek ekmeğimiz yok; Aptal Padişah (Göde 2010, s. 301) masalında ekmek aş gibi ifadeler vardır. Ayağına Diken Batan Serçe (Göde 2011, s.184), Prenses Kurbağa (Göde 2011, s.200) ve Cinbizik (Göde 2011, s.296) masallarında da kadınların ekmek yapmasından bahsedilmiştir. Bunlar dışında ekmek adı incelenen masalların çoğunda bulunmaktadır. Ekmek ile ilgili masallarda sadece adı değil çeşitleri de yer almıştır. Deli ile Akıllı Kardeşler (Göde 2010, s.311) de yağlı ekmek; Hasanıko ile Cıtto Pıtto (Helimoğlu Yavuz 2002, s.262) de yufka ekmek; Yılan Bey (Seyidoğlu 1999, s.19) da tuzlu ekmek, tuzlu çörek ve yine Gelin Ekmeği (Göde 2011, s.299) masalında tuzlu ekmek; Horasan Padişahı (Alptekin 2002, s.254) masalın- da yağlı ekmek; Gelin ve Kaynı (Alptekin 2002, s.341) tuzlu ekmek; Tosun Ağacı (Deniz 1996, s.68) kepekten ekmek; Çiftçinin Kızı (Özçelik 2004, s.418) yufka; Gurbete Giden Gelin (Özçelik 2004, s.424) masalında yağlı çörek/ekmek; Hasan Ağa (Göde 2011, s.302) ve Kurnaz Adam (Göde 2011, s.321) da külde pişirilen bir çörek çeşidi olan külcük; Keloğlan’ın Devlerle Mücade- lesi (Göde 2011, s.319) masalında da işkefe adında gözleme ya da yufka benzeri bir yiyeceğin adı geçmektedir. Diğer yiyecekler tasnif başlığında karşımıza çıkan bir önemli yiyecek adı da “elma” dır. Elma sihirli yiyecekler içinde keramet barındırması yönüyle incelenmiştir. Burada ise çoğunlukla bir meyve olarak bulunmaktadır. Bu masallar içinde elma bazen karşımıza tahmin ya da se- çim yapmakta kullanılmaktadır. Kızın elmayı atması ve kimin önüne düşerse onunla evlenmesi