Anadolu Masallarında Yemek ve Yiyecek Kültürü Üzerine Tespitler

161 Anadolu Masallarında Yemek ve Yiyecek Kültürü Üzerine Tespitler Maddi Kültür mevzu bahistir. Ateşi Mercimek (Sakaoğlu 2007, s.293), Rüya (Helimoğlu Yavuz 2002, s.448- 450), Ahmet Turan Mehmet Turan (Seyidoğlu 1999, s.224), Padişahın Oğlu ile Atı (Özçelik 2004, s.432) gibi masallarda bu ifadeler geçmektedir. Bunun dışında Altı Kız Babası (Boratav 1997, s.145) masalında Beyoğlunun cebinden alınan altın elma ve Avcı Mehmet’in Oğlu (Sakaoğlu 2002, s.415) masalında da devin elinde olan demirden elma ayrı bir elma motifi olarak kullanıl- mıştır. Bazı masallarda da elma sadece bir meyve olarak karşımıza çıkmaktadır. Tilkinin Kuyruğu (Göde 2011, s.189), Elmayı Çalan Kuş (Göde 2011, s.197), Elmanın Hesabı (Göde 2011, s.310) ve Keloğlanın Devlerle Mücadelesi (Göde 2011, s.319) masallarında bu kullanıma örnek vardır. Elma adı altında karşımıza sıklıkla çıkan bir kalıplaşmış ifade de “gökten üç elma düştü” formel unsurudur. Bu ifade incelenen çoğu masalın sonunda görülmüştür. Mavi Gözlü Kedi (Ba- kırcı 2006,s. 127),Tuz Kadar (Göde 2011, s.290), Pamuk Ana ile Çocukları (Özçelik 2004, s.312), Altı Deliler (Deniz 1996, s.84), Beyböyrek (Seyidoğlu 1999, s.74), Muradına Nail Olmayan Dil- ber (Seyidoğlu 1999, s.181), Dipsiz Kuyu (Göde 2010,s.218), Şahşah Padişahı (Sakaoğlu 2007, s.287) gibi masal sonlarında bu biçimsel ifadeler bulunmaktadır. Bunların dışında farklı sayıda elmalar da karşımıza çıkmıştır. Yedi Kardeş ve Devler (Göde 2011, s.251) de “Gökten yedi elma düşmüş. Mürüvvetleri onlara, elmaları bizlere…” bitiş formeli kullanılmıştır. Masallarda karşımıza sıklıkla çıkan bir diğer yemek adı da “pilav” dır. Hemen hemen her yörede ya pilav olarak ya da bulgur pilavı olarak adı geçmiştir. Mavi Gözlü Kedi (Bakırcı 2006, s.219) da hem pilav hem bulgur ifadesi geçmektedir. Avcı Mehmet’in Oğlu (Sakaoğlu 2002, s.415), Çoban Ahmet (Sakaoğlu 2002, s.422), Mezarda Helva Pişiren Keloğlan (494), Çengi Güzeli (Deniz 1996, s.118), Yörükle Köylü (Alptekin 2002, s.470), Kral-Padişahının Kızı (Boratav 1997,s.78), Hoca Kadı İmam (Seyidoğlu 1999) gibi masallarda bu yiyecek adı mevcuttur. Zan Uşakları (Alptekin 2002, s.352) de misafire ikram edilen pirinç pilavı, Keloğlan (Helimoğlu Yavuz 2002, s.407-408) de etli pirinç pilavı ve tavuklu pilav, Denizdeki Davar (Göde 2010, s.321) de bulgur pilavı, Tembelliğin Zaferi (Göde 2010, s.315) de mercimekli pilav adı geçmektedir. Bu yiyecekler dışında çorba, süt (geyik, eşek, koyun, inek, keçi)-yoğurt, fındık-fıstık-çerez, yumurta, pancar, ayva, bulgur, helva, dolma, karpuz, turşu, kahve, çay, şarap, baklava, mısır, soğan, ceviz, kabak, kül kömbesi, çörek, sarımsak, yağ-bal, bazlamaç, pekmez, paça (ayak), (sarımsaklı paça), katmer, kaymak, börek, kayısı, leblebi, armut, peynir, erik, kavun, içki (rakı), ayran, kadayıf, nar, makarna, ceviz, turunç, kavurma, incir, ciğer (aygır ciğeri), nohut, gömbe, Hindistan cevizi, sucuk, pirzola, ceylan ciğeri ve yüreği, patates, şerbet (bal şerbeti), kebap (insan eti), sirke, şurup, şalgam, şeker, tuz, kete, meyve ve yemiş, pastırma, dil, hurma, fasulye, tere, şeftali, kiraz, kuzu kızartması, güveç, bulamaç, hayvan eti (tavşan, koyun, ceylan, geyik, tavuk, balık, katır, keklik, öküz, kaz, kuzu/guzu, totok, ördek, kuş, hindi) gibi yiyecek ve içecek adları da yörelerin yemek kültürüne bağlı olarak çeşitlilik kazanmıştır. Sonuç olarak Türk mutfak kültürü, halk biliminin inceleme konuları arasında yer almak- tadır. Bugün Anadolu sahasının, batısından doğusuna, kuzeyinden güneyine kendine has bir mutfak kültürünün olduğu yapılan çalışmalar ile tespit edilmektedir. Masalların millî kültür de- ğerlerine sağladığı katkının yanında, sosyal ve etnografik açıdan da mahalli kültürlerin izlerini tespit etmeye çalıştığımız bu bildirimizde mutfak kültürü, masal metinlerinden hareketle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ancak şu da bir gerçektir ki metin merkezli olarak yapılan çalışmalardan