Anadolu-Selçuklu ve Karahanlı Dönemleri Türk-İslam Kitabeleri Üzerine Mukayeseli Bir Değerlendirme

75 Anadolu-Selçuklu ve Karahanlı Dönemleri Türk-İslam Kitabeleri Üzerine Mukayeseli Bir Değerlendirme Maddi Kültür ﻡﻼﺳﻻﺍ ﷲﺪﻧﻋ ﻥﻳﺪﻟﺍ ﻦﺍ ﻡﻳﻛﺣﻟﺍﺯﻳﺰﻌﻟﺍﻭﻫﻻﺍ ﻪﻟﺍ ﻵ ﻃﺳﻘﻟﺎﺒ ﺎﻤﺌﺎﻘ ﻡﻟﻌﻟﺍ ﺍﻭﻟﻭﺍﻭ ﻪﻛﻳﻠﻣﻟﺍﻭ ﻭﻫﻻﺍ ﻪﻟﺍ ﻻ ﻪﻧﺍ ﷲ ﺩﻬﺸ (18) Allah, melekler, hak ve adaleti gözeten ilim sahipleri, O, Allah’tan baş- ka gerçek ilâh olmadığına şahittir. O’ndan başka gerçek ilâh yoktur. Her zaman üs- tün gelen ve herşeyi yerli yerince yapan da O’dur. (19). Allah katında kabul gören din İslam’dır. (Kur’an-ı Kerim, Âl-i İmrân. 18-19 ayetler). “Küngöy Ala-Too” mezar taşlarıdan görüntüler (K. Tabaldiev ve K. Belek, 2008) Orta Asya’daki Türk-İslam kitabeleri üzerinde uzman V. N. Nastiç’e göre, Kuran-ı Ke- rim’deki Âl-i İmrân Sûresi 18.-19. ayetlerinin kazıldığı kitabeler Afganistan’dan iki tane ve Azer- baycan’dan ancak bir tane bulunduğunu belirtir ve anılan ayetlerin Doğu İslam dünyası için pek kullanılmadığını vurgular (Nastiç 1989: 172, Neymatova 1981: 14). Böylelikle bu ayetlerin bu- lunduğu kitabeler daha çok Kuzey ve Kuzey Doğu Afrika, Mısır, Eritreya, Tunis gibi coğrafyalar- dan bulunmuştur (Nastiç 1989: 172-173). Ancak Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı’nın “Ahlat Me- zar Taşları” kitabından gösterilen bilgilerden hareketle bu kitabelerin Anadolu’nun orta ve doğu bölgelerinde de yaygın olduğunu görebiliriz. Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı’nın Anadolu’daki Türk-İslam kitabeleri üzerindeki çalışmalarındaki farkına varılan bir diğer nokta da kitabelerin giriş sözlerindeki değişiklerdir. Yani, Anadolu’daki bazı kitabelerin giriş sözlerinin XII. yüzyılın ilk