ESER ADIAnadolu’da Abdallık Geleneğinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Tasavvufi Ve Dini Yapılanmalar İle Abdalların Müzikle İlişkisinde Bu Yapıların Etkisi

273 ANADOLU’DA ABDALLIK GELENEĞİNİN ORTAYA ÇIKMASINDA ETKİLİ OLAN TASAVVUFİ VE DİNİ YAPILANMALAR İLE ABDALLARIN MÜZİKLE İLİŞKİSİNDE BU YAPILARIN ETKİSİ Ezgi TEKİN ARICI 1 - Cenk GÜRAY 2 Giriş Anadolu’da gerek kültürel değerleri, gerekse müzikle olan ilişkileriyle dikkat çeken Ab- dalların tarihsel süreçteki rolleri ve müzikleri ilişkilerinin ortaya çıkışı oldukça dikkat çekicidir. Bu süreçleri ele almadan önce Abdal kavramının kelime ve kökenine kısaca değinmek gerekir. Abdal Arapça’da “karşılık, birinin yerine geçen” anlamlarına gelen bedel ve bedîl kelimelerinin çoğulu olmakla beraber Türkçe’de tekil olarak kullanılmıştır (Uludağ, 1988, s. 59). P. Anastas, bu keli- menin anlamını ‘dünyadan kesilmiş, Tanrı’ya yaranmak için halktan ayrılmış, zahit veli’ şeklinde ifade etmiştir (Köprülü F. , 2004, s. 337). Beylikler döneminde Rum Abdalları olarak adlandırılan Abdal zümreleri Selçuklu devrinde Kalenderî, Cevlaki, Haydarî olarak anılmışlar, XV. yüzyıldan itibaren de Işık ve Torlak adlarıyla tanınır olmuşlardır (Ocak, 2016a, s. 144). XV. yüzyıl metinle- rinde Abdal kavramının , “meczup, divane” anlamına geldiği görülmektedir. Bu dönemden itibaren Abdal, Işık, Torlak, Hayderî, Kalender kelimeleri birbirinin yerine kullanılmaya başlanmıştır. XVI. ve XVII. yüzyıllarda çok yaygın kullanılan bu tabir XVIII. yüzyıldan sonra önemini kaybetmiştir. 1 Doktora Öğrencisi, Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Anabilim Dalı e-posta: ezgitekinmetu@gmail.com 2 Doç. Dr. Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümü Müzik Teorileri Anabi- lim Dalı e-posta: cenk.guray@gmail.com