ESER ADI Anadolu Efsanelerinde Sular ve Su İmgeleri Üzerine Arketipsel Bir Değerlendirme

367 Anadolu Efsanelerinde Sular ve Su İmgeleri Üzerine Arketipsel Bir Değerlendirme Türk Halk Edebiyatı insanın egosu ile bilinçdışı, bilinci ile gölgesinin uyum yaratacak biçimde bir arada olmasını ge- rektirir (Karagözlü, 2012: 1420). Tabiat Ana ve Su Tabiat ana kavramı, doğanın hayat sunması ve kendini yenileyen döngüsüyle yaratılış mitlerine ilham olmasıyla ilgilidir. Dişil ve eril ögelerin özelliğini taşıyan tabiat, insan için yaşam kaynağıdır ve canlı olarak kabul edilir. Yeniden doğuş temasında, tabiatın hayat sunması ve ontolojik doğumda metaforik bir geçiş sağlaması, bir döngüye sahip olması işlevidir (Frye, 2008: 168). Tabiat, besleyiciliği, büyütmesi, koruması ve yaşam sunmasıyla dişil bir ögedir ve “anne imgesi” ile sembolleştirilir. İnsana hem yaşam sunar hem de yaşamını sonlandırır. Eski-yeni, hastalık-iyileşme, ölüm-dirilme, toprağın hayat ve ölüm kaynağı olması, zıtlıkların birlikteliğidir (Korucu, 2006: 83). Tabiatın canlı kabul edilmesi, suyun ve toprağın hayat sunma özelliğiyle ilgilidir. Su ve top- rağın hayat sunması, sanatta bir mikro evrenle anlatılır. Su, mitik kökene götüren bir akışkandır. Kur’an’da ve mitolojide, evrende ilk yaratılan unsur sudur. Başta sadece su vardı, sonra toprak yaratıldı. Su, arınma özelliğiyle yeniden ana rahmine dönüştür. İlk olana, saf olana ulaştırır. Ruhun yenilenmesi ve değişim, su ritüeliyle gerçekleştirilir. Hayat, sürekli bir akış içindedir. Her şey, do- ğanın düzenine tabidir. Su ve hayat, aynı döngüye sahiptir. Medeni yaşam da genellikle büyüme, yetişkinlik, çöküş, ölüm ve başka bir birey suretinde yeniden doğuşun organik döngüsüne benzer. Su sembolizminin de kendi döngüsü vardır. Yağmurdan, su kaynaklarına, su kaynakların- dan pınarlardan derelere ve nehirlere, nehirlerden denize ya da kış karına ve başa döner (Frye, 2015:191). Su, bilinçdışının en yaygın sembolüdür ve yaratılış mitinde başlangıcı sembolize eder. Doğa, evren ve insanoğlunun yaratılışını içerir. Zamanın döngüsüne mistik dalış, su döngüsüyle gerçekleşir. Su, besleyici ve dönüştürücü kutsal iyedir (Alsaç, 2017: 224). Yeniden doğuş metaforunda su gibi akışkan ve sıvı olan diğer maddeler de can sunar; ta- zelenme ve ontolojik doğumu sağlar. Halk inanışlarında sütünde iyileştirici şifa olduğuna inanılan hayvanlar vardır. Geyik ve ceylan sütünün yanı sıra yılanın sütü de, canlılar dünyasında ilk besin olma ve şifa verme özellikleriyle anlatılarda karşımıza çıkmaktadır. Sonuç Arketipsel sembolizm, metinlerin/eserin görünürdeki olaylar zincirinin altındaki derin ya- pıdaki anlamın ortaya çıkarılması için kullanılabilecek bir yöntemdir. Efsaneler de bu yöntemin uygulanabileceği alanlar arasında yer alırlar.