Ankara Radyosu’nda Halkevleri Sanat ve Folklor Saati

134 Erol EVCİN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı tün bu görüşlerin ötesinde Türkiye’de çağdaşlaşma hareketinin millî değerlerden feyz ve ilham alması gerektiğini düşünen Atatürk’ün halk musikisi ile halk oyunlarına gösterdiği ilgi ve verdiği önem ilerleyen süreçte folklor çalışmalarının başarılı ürünler vermesinde hiç, şüphe yok ki, birincil derecede öneme sahip olmuştur. 5 Ankara Radyosu ise Atatürk’ün 1 Kasım 1936 tarihinde TBMM’nin açılış yılı başlangıcın- da: “Ulusal kültür için pek lüzumlu olduğu gibi ars-ı ulusal ilgiler bakımından da yüksek değeri belli olan radyo işine önem vermeniz çok yerinde olur.” 6 şeklindeki telkinleri doğrultusunda Nafia Vekâleti’nin çalışmalarıyla resmî olarak 31 Kasım 1938 tarihinde yayın hayatına başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla radyoların savaş içinde oynadığı stratejik role binaen 1940’ta Başvekâlet’e bağlanan Matbuat Umum Müdürlüğü (MUM) bünyesinde faaliyetlerini sürdürmüş- tür. 7 Teşkilat kanununda MUM’un: “Radyodifüzyon postaları vasıtasile halkın siyasi, içtimai, ikti- sadi, harsi ve bedii ihtiyaçlarını tatmin edecek programlar ihzarını ve tatbikini temin etmek” gibi esaslı bir görevi de bulunmaktaydı. 8 MUM’un görev ve sorumlulukları 1943’te: “Basın, yayın ve telkin vasıtalarından faydalanarak yurdun medeniyet ve kültür varlıklarını, sanat ve tabiat güzel- liklerini, siyasi olay ve gelişmeleri içeride ve dışarıda doğru olarak tanıtmak ve yaymak” şeklindeki bir maddeyle yeni teşkil edilen Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü (BYUM)’ne aktarılmıştı. 9 Matbuat Umum Müdürü Selim Sarper 1941’de yapılan istatistiklere göre Ankara Radyo- su’nun en az 3 milyon vatandaş tarafından dinlendiğini ve bu şekilde “milletin kulağı” olmak gibi ciddi bir görev üstlendiğini beyan etmiştir. 10 Radyonun Müdürü Vedat Nedim Tör de radyoyu “zamanın en kuvvetli ve en verimli yayın vasıtası” olarak tanımlamış ve Radyoevine her gün gelen yüzlerce dinleyici mektubundan halkın radyoya karşı ilgisinin günden güne arttığına şahit olunduğunu belirtmiştir. 11 Radyo’da “Günün Meseleleri” adlı bir program yapan Burhan Belge ise halkın eski çağlarda “agora”larda ya da “forum”larda buluşan insanlar misali radyoların başın- da bulunmasını ülkede yüksek seviyeli kültürel bir hayatın varlığına bir delil olarak görmüştür. 12 Sarper’in ardından Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü görevinde bulunan Nedim Veysel İlkin ise savaş yılları itibariyle radyonun devletin siyasi yayın vasıtası olmasının yanı sıra bir kültür ve terbiye müessesi de olduğunu vurgulamıştır. Yurdun uzak köşelerinde kendi muhitlerinde kal- mış birçok sanatkârın sesini ve hünerini radyo vasıtasıyla duyurabildiğini, bu suretle radyoların folklor musikisinin tanınması ve sevilmesi hususunda da önemli bir rol oynadığını ifade etmiştir. 13 Nitekim 1941’de 89.056 olan Türkiye’deki radyo sayısı 1947 yılı itibariyle 198.830’a, 14 radyo abo- 5  Erol Evcin, “Atatürk’ün Güzel Sanatlara ve Sanatçılara Bakışı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi , S.47, Bahar 2011, s.522 vd. 6  Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri , C.I, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi yayınları, Ankara 1997, s.403. 7 Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon No:30.1.0.0, Kutu No: 104, Dosya No:651, Sıra No:4, Belge No:23-24. 8  “Başvekâlete Bağlı Matbuat Umum Müdürlüğü Teşkiline ve Vazifelerine Dair Kanun”, Resmî Gazete , 28 Mayıs 1940, S.4520, Kanun No: 3837, Kabul Tarihi: 22/05/1040. 9  “Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Teşkilât, Vazife ve Memurları Hakkında Kanun”, Resmî Gazete , 22 Temmuz 1943, S.5462, Kanun No: 4475, Kabul Tarihi: 16/07/1943. 10  Selim Sarper, “Ankara Radyosu Milletin Emrinde”, Radyo , C.1, S.3, 15 Şubat 1942, s.7. 11  Vedat Nedim Tör, “Radyonun Büyüsü”, Radyo , C.1, S.4, 15 Mart 1942, s.15. 12  Burhan Belge, “Devlet Radyosu’nun Millî Kültür Hayatındaki Rolü”, Radyo , C.2, S.18, 15 Mayıs 1943, s.1. 13  Nedim Veysel İlkin, “Radyonun Bize Kazandırdığı Kıymetler”, Radyo , C.4, S.39, 1 Mart 1945, s.1 ve 20. 14  BCA , 30.1.0.0.104.651.4.25.