Asker Türkülerinin Sosyal Psikolojik Zemini ve İşlevleri

106 Yrd. Doç. Dr. Süleyman FİDAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Sivastopol türküsü, 1853-1856 Kırım Savaşı dönemini konu edinmiştir. Türkünün kavuş- tak kısımları askerin bireysel duygularını ifade eden, duygu yoğunluğun üst seviyede olduğu bölümler olması nedeniyle bireysel psikolojiyle ilişkiliyken bentlerde düşmanı hor görme, küçüm- seme ve erenler, kırklar yediler, şehitlik gibi dinî motifler yer almış, bu vesileyle askerin güdülen- mesi düşünülmüştür. Benzer bir şekilde 1837 düşen Niş Kalesinin geri alınışı Niş Türkülerine şu şekilde yansımıştır: Kaçan geldi bu dört aslan Kence başladılar yeksan Birden Niş’de kâfir şaşdı Bayrakları aşa aşdı (Hasan, 1987:95’ten akt. Fidan ,2011: 143) Motivasyona bir başka örnek ise “Asker Yolu Beklerim” adlı türküdür. Türküde bir yandan askere duyulan özlem sevgilinin ağzından dile getirilirken, diğer yandan da askerlik süresince sıla, dolayısıyla ev için kaygılanmaması mesajı aktarılmaktadır: Asker yolu beklerim, Günü güne eklerim, Sen git yârim talime de Ben sılayı beklerim. (Özbek, 1994: 320) Asker türkülerinin savaş meydanları ve savaşa hazırlık dışında bir başka icra bağlamı da askere uğurlama törenleridir. Kimi yörelerde “asker kınası”, “asker davulu” adı verilen bu tören- lerde asker olacak genç için psikolojik hazırlık yapılmasıyla birlikte, geride kalanlarla askerin ve- dalaşması gerçekleşir. Asker psikolojisi açısından bu gibi etkinliklerde çatışma hâkimdir. Asker, bir yandan vatan borcunu yerine getirmenin, kutsal olarak görülen asker ocağında hizmet edecek olmanın gururunu yaşarken diğer yandan ayrılığın, gurbetin, nelerle karşılaşılacağını bilememe- nin sıkıntısı içindedir. Bunun yanında “Gökçe Ağacın Kilimi” türküsünde ise gelin-kaynana çekiş- mesinde asker yolu bekleyen gelinin kendini motive edişi metne yansımıştır. Askerin yaşadığı yukarıda sözü edilen durum, sosyo-psikolojik açıdan frustrasyon, diğer bir ifade ile doyumsal yoksunluk olarak düşünülebilir. “Hedefe doğru gidilen yolda bir engel çıktığında veya gerginlik giderilemediğinde ortaya çıkan duruma frustrasyon denir. Frustrasyon durumunda yeni tatmin yolları ortaya çıkar, idrakte ve tanımada değişikler olur, şiddetli heyecan durumları ortaya çıkar” (Krech, 1998: 86). Frustrasyon, insanın fizikî çevresi, biyolojik imkânla- rının sınırlı oluşu, psikolojik telafi yollarının karmaşıklığı ve sosyal çevresinin mahiyetinden kay- naklanmaktadır. Nedenleri çok çeşitli olan frustrasyon, pek çok sonucu doğurabilir. En başta psikolojik sahanın bir bölümündeki olumsuzluk tüm saha üzerinde etkili olmaktadır. Frustrasyon sözcüğü olumsuz bir anlam içermesine rağmen, bireyde bazı olumlu sonuçlar da doğurabilir. Bunlar hedefe yoğunlaşma, hedefin idraki ve yeniden organize edilmesi, alternatif hedefler bul- madır. Bunun yanında hedefe ulaşmada olumsuz sonuçlar da doğurabilir (Krech 1998: 86-104).