Asker Türkülerinin Sosyal Psikolojik Zemini ve İşlevleri

102 Yrd. Doç. Dr. Süleyman FİDAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı 1-Askere giden kişiye yakınları tarafından yakılmış olan türküler, 2-Askerin yakmış olduğu türküler, 3-Türkü yakıcılar, âşıklar tarafından askere gidenin ve/veya geride kalanların ağzından yakılmış türküler. Tespit edilen türküler oluşturucu/icracı açısından genellikle ilk grupta yer almaktadır. Gi- den kişiye duyulan özlem, gurbet, ayrılığın ortaya çıkardığı olumsuzluklar geride kalanlarca ya- kılan türkülerle ezgisel bir üslupla dile getirilmiştir. İkinci grup olan askerin duygularını sözel-mü- zikal bir şekilde dile getirdiği türkülere de aşağıda yer verilmiştir. Üçüncü gruba giren, yani türkü yakıcıların asker veya asker yolu bekleyenlerin ağzından söylenen metinler ise genellikle ağıt formunda oluşturulmaktadır. Bu bağlamda birinci grupta yer alan icracıların yaktığı türküler şu şekilde örneklendirilebilir: Karlı Dağlar Karanlığın Bastı mı Karlı dağlar karanlığın bastı mı oy oy, Kahpe felek ayrılığın vakti mi? Karlı dağlar ne olur, ne olur, ne olur, ne olur… Asker ağam gelse yarelerim ey olur, ey olur, ey olur. Bir bulut kaynıyor Sivas elinden oy oy, Ucu telli mektup geldi yârimden, Karlı dağlar ne olur, ne olur, ne olur, ne olur, Asker ağam gelse yarelerim ey olur, ey olur, ey olur. Allah şu askere ömürler vere oy oy, Tezkeresini alıp geriye döne… Karlı dağlar ne olur. ne olur. ne olur. ne olur. Asker ağam gelse yarelerim ey olur ey olur, ey olur. (Tamses, 2006: 120) Sivas yöresinde Zaralı Halil Söyler’den alınan bu türküde sevgilinin askere özlem, ayrılığın verdiği sıkıntı hâli, feleğe kızma gibi bireysel duygular işlenmiştir. Farklı varyantlarla dile getirilen bu türkünün psikolojik boyutunu oluşturan icracının/oluşturucunun içinde bulunduğu durum, icra edilen türkü vasıtasıyla dışa vurulmaktadır. Türkü böylece, icra sürecinin sosyolojik yönünü tem- sil eden dinleyiciyle buluşmaktadır. Bunun neticesinde, bir taraftan icra edilen türkü aracılığıyla