Aynı Motifin İki Farklı Müzik ve Edebiyat Çevresinde Tezahürü Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma “Narmanlı Gelin” Örneği

203 Aynı Motifin İki Farklı Müzik ve Edebiyat Çevresinde Tezahürü Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma (“Narmanlı Gelin” Örneği) Türk Halk Edebiyatı Sonuç Erzurum’un Narman ilçesine bağlı Samikale köyünde dünyaya gelen, “Sümmani Ağzı” olarak bilinen bir ezgi ve ifade tarzının temsilcisi ve bir âşık kolunun kurucusu olan Âşık Süm- mani’nin ortaya koyduğu “Narman kazasında bir gelin gördüm” mısraıyla başlayan şiirdeki gelin motifi, anonim halk müziğinde yansımasını bulmuş ve “Narman kazasında bir gelin gördüm” mıs- raıyla başlayan bir türkünün üretilmesine zemin hazırlamıştır. Ancak iki ayrı müzik ve edebiyat ortamında üretilen iki manzume birbirinin varyantı veya versiyonu değildir. “Gelin” motifinin işle- nişi, manzumelerdeki vokabüler ve bent sayısındaki farklılık kadar ezgi türünde de bariz farklılık görülmektedir. Bütün bunlar, âşık tarzı şiir geleneği ve anonim halk müziği geleneğinin üretim ve icra ortamlarının farklılığı ile açıklanabilir. Buradaki temel faktör, sözün sahibinin belli olması veya olmamasıdır. Aynı coğrafyada, aynı sosyal ve kültürel zeminde oluşan iki ayrı edebiyat ve müzik çevresinin aynı motif etrafında ifade ve ezgisel farklılıkların öne çıktığı ürünleri ortaya koyduğu görülmektedir. Ferdi ve anonim ürünler arasındaki bu farklılık kültürel zenginlik olarak kabul edil- melidir. Bu olgu, halk kültürünün eski, köklü ve sağlam bir zemin üzerinde kurulduğunun ve bu zemin üzerinde ilerlediğinin de göstergesidir.