Azerbaycanın Kültürel Miraslarından El Dokuması, Kelağayı

345 AZERBAYCAN’IN KÜLTÜREL MİRASLARINDAN EL DOKUMASI - KELAĞAYI Dr. Arzu MAMMADOVA 1 Azerbaycan’ın gelenek ve göreneklerini günümüzde anlatan tarihi kültürel miraslarımız- dan biri de kelağayı denilen kadın başörtüsüdür. Kelağayı malzeme olarak ipek iplikten kare şeklinde dokunur, başka iplik malzemesi kullanılmaz. Daha sonra ipek dokumanın üzerine metal veya ağaç kalıpla baskı tekniğiyle süslemeler yapılır. Tarihini araştırdığımızda kelağayının geleneksel kadın başörtüsü olarak çok yaygın kul- lanıldığı görülmektedir. Önemli özelliklerinden biri hem zengin hem de maddi durumu olmayan kesimlerin de kullanmasıdır. Günümüzde kelağayı dokumasının daha çok Şeki ve ona yakın olan İsmayıllı’nın Basgal Köyün’de yapıldığı bilinmekle beraber tarihi kaynaklarda Tebriz, Şamahı, Nahçıvan ve Gence bölgelerinde de imal edildiği bilinmektedir. Tarihen İpek Yolunun üstünde yerleşen bu topraklar neftden önce ipek dokumaları ile ün kazanmıştır. Tarihi kaynaklardan Azerbaycan’ın birkaç bölgesinde ipekçiliğin daha çok ilerleme kay- dettiği bilinmektedir. Bu bölgelerden biri olan Şeki, Kafkasya bölgesinde de çok önemli ipekçilik merkezi olmuştur. Bu bildiride Şeki bölgesindeki keleğayı imalatı araştırılmıştır. Bakü’ye tahminen 250 km mesafede otobüsle 5-6 saat gibi bir yolculuktan sonra dağların koynunda yemyeşil ormanla kaplı bir yer olan Şeki’ye ulaştık. İlk iş Şeki ipekcilik fabrikasını dolaşmak oldu. 1931 yılında kurulan fabrikada günümüzde 700’den fazla işçi çalışmaktadır. İpek kozasını açan bölmede 300 kişi ça- lışıyor. Sovyet döneminde 3 vardiyalı iş sistemiyle çalışıyorlardı. Şimdi ise normal 9 saatlık iş rejimiyle çalışılmaktadır. Fabrika ipek kozalarını açmak, ipek ipliği hazırlamak, bükmek, dokuma, nakışla süsleme, boyama, kurutma gibi bölümlerden oluşmaktadır. 1 Bakü Mühendislik Üniversitesi, Azerbaycan ( arzuyusufkizi@gmail.com, amemmedova@beu.edu.az)