Bir Müzisyen Profili Olarak Zâkirlik: Çorumlu Zâkirler Üzerinden Ampirik Bir Değerlendirme

259 Bir Müzisyen Profili Olarak Zâkirlik: Çorumlu Zâkirler Üzerinden Ampirik Bir Değerlendirme Müzik, Oyun ve Eğlence Sonuç Âdap ve erkân boyunca müziğini icra eden zâkir, ortaya koyduğu yeteneği ve yaratıcılığıyla ortamdaki coşkuyu arttırarak cezbin dışavurumuna aracılık ederken aynı zamanda sanatsal bir edim ve yaratım gerçekleştirmektedir. Bu anlamda, güçlü bir hafızaya sahip olan, geçmiş dönemlerdeki usta âşıkların söylediği şiirlerin ve destanların, nefeslerin yüzlercesini okuyup bir sonraki kuşağa doğru bir şekilde aktaran bir yeteneği sanatçı olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır. Zâkirlerin dinsel ayinlerde ilâhî ve irfani konular işleyerek bu alanda yoğunlaşmaları hakikati sanatsal bir ifadeyle zikrederek insanlarla paylaşmalarına imkân tanımaktadır. Ancak modernleşme ve beraberinde gelen kentleşme tüm bir Alevi toplumunu etkilediği gibi z â kirleri de etkilemiştir. Kente uyum sağlamak zorunda olan bu topluluklar, kırsal hayata göre şekillenen birtakım inanç pratiği ve ortamlarını (örneğin Cemevi) tam manasıyla merkezlere taşıyamamış- lardır. Günümüzde etkilerini çok daha rahat görebildiğimiz göç olgusunun ve bununla birlikte meydana gelen sosyo-kültürel dönüşümlerin Cemevi ve işlevleri üzerinde yarattığı tahribat olduk- ça belirgindir. Öyle ki hem yapılan gözlemler hem de kaynak kişilerin bilgileri ışığında, Dedelik, Zâkirlik, Musahiplik gibi Alevi liğe ruh veren kurumların toplum üzerindeki belirleyici rolleri giderek kaybolmaya yüz tutmaktadır. Z â kirler bir yandan modern yaşam koşullarına ayak uydurmaya çalışırken diğer yandan geleneksel yaşam ve inanç pratiklerini mekânsal bağlamda sürdürme gayreti içine girmişlerdir. Ancak yeni koşullar bu âşıkların dini meselelerden ziyade toplumsal ve sınıfsal sorunlar üzeri- ne yoğunlaşmasına imkân tanımıştır. Kuşkusuz bu yönelim zâkir kimliğine sahip âşıkların doğal çevrelerinden sıyrılarak toplumun daha geniş kesimlerine ulaşmalarının önünü açmıştır. Yeni dönemde âşıklar, kalabalık kitlelerle büyük konser salonlarında buluşmaktadır. Ele aldıkları te- malar ise değişmiş, emek-sermaye çelişkileri, insan hakları, ülke gündemine dair konular üzerine yapılan ve icra edilen eserlerin sayısı çoğalmıştır. Son Not: Bu projeye birlikte başladığımız ve tamamlanma aşamasında aramızdan za- mansız ayrılan Faysal İlhan’ın anısına saygıyla…