Canlandırılan Unsur: "İbrahim Mütefferika Kağıt Müzesi"

416 Esin EKİNCİ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı coğrafyacısı Hamdi Efendinin yazdığı “Coğrafya” isimli eseri kaynak göstererek; «Biz burada tarif edilen kâğıdı 1741 Şubat ortasında (1153 Zilhicce başı) Müteferrika Matbaasında 142’inci kitap baskısı olarak tamamlanan “Raşit Tarihi’nin birinci cildinde bulduk. Burada Filigranın bir kopyası- nı sunduğumuz kâğıt üzerinde, stilize bir cami Yalakabad (Yalova) kelimesi ve 1158 (1745) tarihi okunmakta ve bir de nişan görülmektedir. Râşit Tarihinin metin kısmı Fransız kâğıdına basılmış ve ciltlenirken eserin baş ve sonuna Yalova kâğıdından belki de bir numune olur düşüncesiyle, birer yaprak ilave edilmiştir. Bugüne kadar gerek yerli gerek yabancı kâğıt hakkında yayınlanan hiçbir kaynakta gün ışığına çıkardığımız, Yalovada imal edilen kâğıdın bir örneğine ve filigranına rastlanmamıştır.» şeklinde demektedir (Alıntılayan Galitekin, A. N. 2013:50-51). Kâğıthane’nin yıkılış tarihi ve sebebi ile ilgili kesin bir belge olmamakla beraber 1760 lara kadar çalıştığı biliniyor. Osmanlı’da varlığını kesin olarak kanıtlayabildiğimiz ilk kâğıthane 18. yy. ortalarında Yalova’da kurulan kâğıthanedir. Kâğıthane’nin 1745- 1760 yıllları arasında kadar hizmet verdiği düşünülmekte olup 1760 yılından sonra çalıştığına dair herhangi bir belge yoktur (Galitekin, 2013: 60-61; Akyol, 200420). Ortalama 15 yıl çalıştığı düşünülen Yalova Kâğıthane’sinden sonra İstanbul, Beykoz, İz- mit, İzmir de farklı zamanlarda kâğıt fabrikaları açılmıştır (Akyol, 2004: 22-23). Aytekin Vural 3 Osmanlı döneminde kurulan kâğıthanelerin “Avrupa’da o dönemler de seri üretimin başlaması nedeniyle kâğıdın daha ucuza imal edilmesinin yerli üretimin daha pahalıya gelmesinin ve Av- rupa pazarıyla yarışamamasının ayrıca halkın Kâğıthanelerin su ihtiyacını karşılayan kaynakları kullanmalarının ve bu sebeple Kâğıthane çarklarının dönmemesi sebebiyle çalışamaz duruma gelmesinin” yıkılma sebepleri arasında olabileceğini belirtmiştir. İbrahimMüteferrika Kâğıt Müzesi Yıllar sonra bu konuda yerelde ve ulusalda yapılan araştırmalar yerel yöneticileri harekete geçirmiş, 2011 yılında “İbrahim Müteferrika Kâğıt Müzesi” projesi ile Yalova Belediyesi tarafından konu tekrar gündeme gelmiştir. Proje ilk etapta sadece müze olarak planlanmış, Müze’nin kurucu uzmanı Sanat Tarihçi Aytekin Vural’ın konu üzerine iki yıl boyunca yapmış olduğu araştırmalar sonucunda bir üretim atölyesi ile tamamlanmasının uygun olacağı görüşüne varılmıştır. Müze Yalova merkezinde Raif Dinçkök Kültür Merkezi içerisinde yer alır. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı özel müzedir. Türkiye’nin ilk kâğıt müzesidir. 25. 05. 2013 tarihine kadar ARGE çalışmaları yürüten müze, bu tarih itibariyle ziyarete açılmıştır. Teşhir salonu dışında iki eser deposu, iki konferans salonu, bir fuaye alanı, bir kapalı sergi salonu ve atölye bulunmaktadır. Müze bilgi panolarında kâğıdın tarihi, icadı, yayılımı, kâğıt öncesi yazı yüzeyleri, geleneksel kâ- ğıt sanatları, modern kâğıt üretimi, Türklerde ve Dünyada kâğıt, kâğıt koruma ve restorasyonu, İbrahim Müteferrika ve kâğıt üretimi gibi konular işlenmekte olup, her konunun işlendiği panonun yanındaki vitrinde ilgili eserlere yer verilmiştir. Müze içerisinde dekor malzemesi olarak genellikle kâğıt kullanılmış, interaktif uygulamalarla modern müzecilik hizmetlerinden de faydalanılmıştır. Bunlara örnek olarak geri dönüşüm oyunları, dokunmatik dijital ortamlara yüklenen İbrahim Mü- teferrika baskıları, orman interaktifi ve konuşan İbrahim Müteferrika interaktifi gösterilebilir. Müze vitrinlerinde eski dönemlere ait yazı takımları, kâğıt örnekleri, belgeler, kâğıt öncesi yazı yüzey- 3  Sanat Tarihçisi, Kâğıt Yapımcısı, Müze Uzmanı