Çömlekçilik Risalesi ve Doğu Türklük Sahasında Çömlek Kültürüne Ait Sözvarlığı

38 Serap ALPER T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Eğer “Çömlekçilikte ne kadar şey vaciptir?” diye sorsalar, “On şey vaciptir: İlk(i), üstadı(n) [7b/1] öğrencilerine şeriat ilmini ve tarikat ilmini ve hakikat ilmini öğretmesi; ikinci, (öğrencilerin) üstatlarına can ve gönülden inanması; üçüncü, faydalı (ve) cömert olmak; dördüncü, alçakgönüllü olmak; beşinci, kul hakkından uzak olmak; altıncı, iyi huylu olmak; yedinci, yüce Tanrı’nın [8a/1] emir ve buyruğuna uymak; sekizinci, bilginleri dost tutmak; dokuzuncu, iş(e) başlarken üstat pirlerin hakkında ….; onuncu, iş yapılan yerde tekbir sahibinden Fatiha alıp çabuk olmak gerek.” diye cevap ver. Çömlekçilik mesleğinin uygulanmasında gerekli hükümler: 8a/7 ile 12b/6 arasındaki satırlarda dükkâna girmekle başlayıp çömleğe son şeklini verene kadar mesleğin icrasında her bir adımın belli ayet ya da dualar okunarak gerçekleştirilmesi gerektiği anlatılır. Buna göre mesleğin icra ediliş sırası şöyle verilmektedir: 1. Dükkâna besmele ile girmek 2. tofraḳ alıp kėl- “toprak alıp gelmek”: Üretimde kullanılan temel hammadde kildir. Çıkarılan kil öncelikle elenerek işleme hazırlanır. 3. lāynı füşür- “çamuru pişirmek”: lāy (< F. “çamur”) 4. lāyġa su ḳoy- “çamura su koymak”: 5. lāynı kes- “çamuru kesmek” 6. lāyġa tozġaḳ ḳoş- “çamura toz eklemek” 7. esbābnı çarḫnıŋ töfesiġa alıp çıḳ- “malzemeyi çarkın üstüne koymak” 8. dest-gāhga su ḳoy- “tezgaha su koymak” 9. ḳorġaşun köydür- “kurşun eritmek” 10. ḳorġaşunnı sür- “(erimiş) kurşunu sürmek” 11. sır ḳoy- “sırlamak” 12. ḫūndānġa kāse sal- “çömleği ocağa yerleştirmek” 13. sır ḳoy- “sırlamak” 14. ḫūndānnıŋ aġzını berkit- “ocağın ağzını sıkıca kapatmak” 15. ḫūndānġa ot ḳalaş- “ocağa ateş yakmak”