Datçada Guş Dutmak ve İpek Dokumacılığı, Muğlada Guş Dutmak

249 DATÇA’DA (MUĞLA) “GUŞ DUTMAK” VE İPEK DOKUMACILIĞI Yrd. Doç. Dr. Habibe KAHVECİOĞLU SARI 1 GİRİŞ İpek, medeniyet tarihinde, servetin, egemenliğin, siyasal ve sosyal prestijin sembolü, kıtalararası iletişim ve ticaretin konusu, sanat üsluplarının yayılışı için temel madde olmuştur (İnalcık, 2008;185). Tekstil malzemeleri içinde çok asil bir görüntüsü olan ipeğin, bugüne kadar yerleşmiş bir kanıya göre, M.Ö. 3000 yıllarında ve Çinliler tarafından bulunduğu söylenilmektedir. M.Ö.2000’in sonlarında Hindistan, Suriye ve Ege’deki Kos adasında kozadan çekilen ipeğin üre- tildiği, hatta keten ve yün iplikle kombine edilerek kullanıldığı kaynaklarda yer almaktadır. (İmer, 2005;2-9). İpek böceğinin Anadolu’ya ilk olarak M.S. 546 yılında Nesturi rahiplerinin asalarının kabzası içinde geldiği bilinmektedir (Kıvrım ve Elmacı 2011;717) . İpek dokumacılığı, Çin’den başlayarak Anadolu ve Akdeniz üzerinden Avrupa’ya kadar uzanan Çin’de üretilerek dünyaya yayılan İpek yolunun en önemli simgesi olmuştur ( Atasoy 2010;2 ). Çin ve Orta Asya’dan başlayarak Akdeniz’e kadar ipek ticaret yolarını, bin seneden fazla Türk devletleri kontrolleri altında tutmuş; bu başarı onların zenginlik, kudret ve medeniyet- lerinin adeta temel taşı olmuştur (İnalcık, 2008;185). İnalcık (2008), “bir bakıma Göktürk, Uygur, Selçuk ve Osmanlı devletlerine “ipek İmparatorlukları” demek abartılı olmaz” diye belirtmektedir. 1600’lerden itibaren Avrupa’nın artan ham ipek ihtiyacı Türkiye’de kumaş dokumacılığı yerine daha iyi kar getiren ham ipek üretimini (kozacılık) teşvik etmiş; pamuklu alanında olduğu gibi Tür- kiye daha ziyade ham ipek ihracatına öncelik vermeye başlamıştır. 18. Yüzyılda Sakız adasında önemli bir ipek üretimi ortaya çıkmıştır. Avrupalı tüccarın artan talebi kozacılığı karlı bir hale ge- tirmiş, dokumacılar dahi kendilerini bu işe vermeye başlamışlardır. Türkiye ham ipek üretiminde o kadar ilerlemiştir ki, XIX. Yüzyıl ilk yarısında Çin ve Japonya rakip olarak ortaya çıkıncaya dek Türk ipeği tüm Avrupa’da en makbul ipek sayılmıştır (Faroqhı, 2003;121, İnalcık,2008;.240-241). Ülkemizde bu kadar önemli ve değerli konumdaki ipek üretimi ve dokumacılığı zaman içerisinde çeşitli nedenlerle büyük ölçüde terk edilmiştir. Günümüzde ipek böceği yetiştiriciliği ve dokumacılığı Bursa dışında bazı il ve ilçelerimizde yeniden yaşatılmaya çalışılmaktadır. Muğla İli de bunlardan birisidir. Etikan ve Çukur (2011;5-8), çalışmalarında, Muğla ili, Çomakdağ-Kızılağaç 1 Yrd.Doç.Dr., hkahveci@pau.edu.tr , Pamukkale Üniversitesi, Denizli Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu