Datçada Guş Dutmak ve İpek Dokumacılığı, Muğlada Guş Dutmak

250 Yrd. Doç. Dr. Habibe KAHVECİOĞLU SARI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı köyünde ipek böceği üretimi ve ipekli dokumacılığının yörenin geleneksel uğraşılarından ve çok eski geçim kaynaklarından biri olduğundan ve bugün köyde birçok hanede ipekböceği yetişti- rildiğinden ve ipek iplik üretildiğinden bahsetmektedirler. Muğla’nın Datça ilçesi de ipek böceği yetiştiriciliği ve dokumacılığının tekrar yaşatılmaya çalışıldığı ilçelerden birisidir. Datça tarih boyunca önemli uygarlıklara ev sahipliği yapmış bir yerleşim yeridir. Bu ne- denle yarımadada oldukça fazla sayıda arkeolojik kalıntı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi Knidos antik kentidir. İlçede ayrıca, Hızırşah Köyü’nde Selçuklulardan kalma camii ve seramik atölyelerinin kalıntıları bulunmaktadır. Bu kadar sanatsal ve kültürel geçmişe sahip olan ilçede hiç kuşkusuz el sanatları da varlık göstermiştir. Datça’da da kültürel mirasımızın bir parçası olan ipek böceği yetiştiriciliği ve ipek dokumacığı de bunlardan birisi olup zaman içerisinde değişikliklere uğrasa da günümüzde yaşatılmaya çalışılmaktadır. Günümüzde ipek böceği kozalarından iplik elde edilmesinden ipekli kumaş dokunması- na kadar geçen süre ve dokuma tekniklerinde pek çok farklılık olsa da bu kültürel mirasımız Datça’da az sayıda da olsa kadınlar tarafında devam ettirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmada, datça’da ipek kozalarından iplik elde edilmesi ve ipek dokumacılığının geçmişteki ve bugünkü durumu ile ipek iplik elde etme yöntemleri, kullanılan tezgâh özellikleri ve ipekli dokumaların kullanım alanları ele alınmıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmanın materyalini Muğla ili Datça ilçesinde üretimi yapılan ipek böcekçiliği ve ipekli dokumalar oluşturmaktadır. Konu ile ilgili literatür taraması yapılmış, Datça Belediyesi Basın Ya- yın/ Sosyal Medya/Bilgi İşlem Müdürlüğü ziyaret edilmiş, konu ile ilgili kişi ve kaynaklara ulaşılma- ya çalışılmıştır. Değişik zaman dilimlerinde (2009, 2011, 2017) Datça’da ipek böcekçiliği ve ipek dokuma yapan atölyeler ziyaret edilmiş, bu işle uğraşan kadınlarla karşılıklı görüşme yöntemi kullanılarak; ipek böcekçiliği, ipek iplik elde edilmesi, ipekli kumaş dokumacılığı, ürüne dönüş- türülmesi vb. konularda bilgi edinilmiş, araştırma çekilen video ve fotoğraflarla desteklenmiştir. Datça’da Guş Tutmak Datça’da ipek böceği yetiştiriciliğinin ne zaman başladığı tam olarak bilinmemektedir. Son dönemde yerel halkla yapılan görüşmelerden ve makalelerden eskiden Datça’da ipek böceği ye- tiştiriciliğinin hemen her evde yapıldığı tespit edilmiştir. Hatta bu işi yapmayan ayıplanır, tembel olduğu düşünülürmüş. O dönemlerde ipek böceği yetiştiriciliği köyün en önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır. Datça’da ipek böceğine “guş”, ipek böceği yetiştirme işine de “guş tut- mak”, ipek ipliğin onbeş-yirmi kat bükülmüşüne de “bürümcük” denilmektedir (fotoğraf 1). Bu ne- denle araştırmamızda ipek böceğinin yöresel ismi olan guş ve guş tutmak terimleri kullanılmıştır.