Demir Çağı

1. 6. 5. Lykialılar Anahtar Kelime: Lykia Bölgesi, Lykia halkı. Bugün Teke Yarımadası olarak bilinen batıda Dalaman çayı, Fethiye Körfezi ile doğuda Antalya Körfezi arasında yer alan bölgenin antik dönemdeki adı Lykia’dır. Bu bölge, ana hatlarıyla, Köyceğiz’den Antalya’ya çekilecek bir çizginin güneyinde kalan bölge olarak da tanımlanabilir. Bölgenin doğusunda Pamphylia, batısında Karia, kuzeyinde Pisidia, güneyinde ise Akdeniz bulunmaktadır. Hitit kaynaklarında "Lukka Ülkeleri" olarak bahsedilen ve Mısır’daki Tel-El-Amarna tabletlerinde de adı geçen Kadeş savaşında Hititlerin müttefiki Lukka ya da Lukkuların Lykialılar olduğu söylenmektedir. Kendilerini Trmmili ya da Termili, ülkelerini de Trmmisa diye adlandıran Lykialılar, Ta- rihçi Herodotos'a göre Kral Minos'un kardeşi Sarpedon'un önderliğinde Girit'ten göç etmişlerdir. Bununla birlikte Heredotos bölge halkına Atina'dan kardeşi Aegeos tarafından sürülen kral Pandion’un oğlu Lykos yüzünden Lykialılar dendiğini yazmaktadır. Homeros'un ünlü destanı İlyada'da Lykialıların, liderleri Sarpedon ve Glaukos ile birlikte Troialılar'ın yanında savaştıkları anlatılmaktadır. Tlos, Patara, Arykanda ve Kyaneai’da bulunan taş baltalar, Elmalı yakınındaki Hacımusalar ve Karataş-Semahöyük’teki İ.Ö. III. bin buluntuları Lykia tarihinin en erken kanıtlarıdır. Lydia kralı Kroisos'un (İ.Ö. 560-547/46) Egemenliğini tanımayan tek bölge Lykia’dır. İ. Ö. VI. yüzyılda komutan Harpagos tarafından Pers egemenliği altına alınan bölge İ.Ö. V. yüzyılın ortalarında Attika-Delos Deniz Birliği'ne kısa bir süre vergi ödemiştir. İ.Ö. IV. yüzyılda Zemuri veya Limyra beyi Perikle bir Lykia birliği kurmaya çalışmışsa da bu ilk girişim başarısızlıkla sonuçlanmıştır. İ.Ö. 333’de Arriannos’un anlatımına göre İskender Lykia’da hemen hiçbir direnişle karşılaşmamış ve kışı Phaselis’te geçirmiştir. İskender’in ölümünden sonra sırasıyla Makedonlar, Ptolemaioslar ve Lysimakhos egemen olmuştur. İ.Ö. 296 tarihinde bölgeye yeniden egemen olan Ptolemaioslardan sonra İ. Ö. 190’da yapılan Apameia Barışı ile artık Roma’nın savaşta müttefiki olan Lykia Rodos’un kontrolüne bırakılmıştır. Rodos katı tutumlu yönetiminin ardından İ.Ö. 168/67 yılında 23 kentten oluşan Lykia Birliği kurulmuştur. Birlikteki 6 kent (Ksanthos, Pınara, Tlos, Patara, Myra, Letoon) idari, adli, askeri, mali ve dini işlerin yönetim merkezleriydi ve 3er oy hakkına sahipti. İ. Ö. I. yüzyılda Zenekites önderliğinde bölgede üslenen korsanlar Romalı komutan Servilius Isauricus yardımıyla bölgeden atılmıştır. İ.Ö. 88 yılında Pontos kralı VI. Mithridates tarafından ele geçirilen Lykia, bu kralın Sulla karşısında aldığı yenilgiden sonra yeniden bağımsızlığına kavuştur. İ. S. 43 tarihinde Roma imparatoru Claudius tarafından Roma eyaleti haline getirilen Lykia, İ. S. 72/73 yılında imparator Vespasianus tarafından Pamphylia ile birleştirilir ve Lykia-Pamphylia eyaleti oluşturulur. İ.S. 141 yılında büyük bir deprem felaketine uğrayan bölge, gerek Roma imparatorları ve gerekse Lykialı varsılların yardımlarıyla kısa zamanda eski parlak günlerine kavuşmuştu. 5 Ağustos 240 tarihinde bir büyük deprem daha gören bölge, bu felaketten sonra yavaş yavaş sönükleşmeye yüz tutmuştu. İ. S. V. yüzyılda Lykia bölgesi ile ilgili tarihi bilgilerde kilise kayıtları dışında en aza inmiştir.