Demir Çağı

1. 6. 5. 1. Şehirler ve Mimari Anahtar Kelime: Lykia Şehirleri, Lykia mimarisi. Bölgenin kentleri arasında Telmessos (Fethiye), Pınara (Minare), Ksanthos (Kınık), Letoon (Bozoluk), Tlos (Düver/Kaleasar), Patara (Gelemiş), Antiphellos (Kaş), Apollonia (Kılınçlı), Aperlai (Sıçak İskelesi), Isinda (Belenli), Dolikhiste (Kekova), Simena (Kale), Kyaneai (Yavı), Soura'dan (Sura), Myra (Demre), Andriake'ye (Demre/Çayağzı), Trysa (Gölbaşı), Limyra (Turunçova/Yuvalılar), Rhodiapolis (Sarıcasu), Arykanda (Arif), Olympos (Çıralı) ve Phaselis (Tekirova) yer almaktadır. Lykia mimarisini günümüze kuşkusuz mezar anıtları tanıtmaktadır. Payeli mezarlar, kayaya oyulmuş mezar anıtları ve düz ya da semerdamlı lahitler Lykia bölgesi mimarisinin karakteristiği olarak kabul edilmektedir. Semerdam tipi karşımıza Girit’te bulunmuş İ. Ö. II. binin ortalarına tarihlenen Phaistos diskinde çıkar. Bu benzerlik de Lykialıların Herodotos'un yazdığı gibi Girit'ten gelmiş oldukları söylencesinin doğru olduğuna bir kanıt olarak kabul edilebilir. Ölüyü ev biçiminde bir mezara yatırmak ve onu yüksek bir düzeye kaldırmak tümüyle Lykia'ya özgü bir gelenektir. Genelde ahşap evlere benzeyen ve ayrıntıları açısından ahşap ev konstrüksiyonunu yansıtan bu mezar anıtları İ. Ö. VI. ve V.yüzyıllara tarihlenirler ve tümüyle Lykia sanatı özellikleri taşırlar. Myra, Limyra ve Telmessos’daki kaya mezarları, Simena, Teimussa ve Kyaneai’daki lahitler Lykia bölgesi mezar mimarisine ait en güzel örneklerin görülebildiği kentlerden birkaçıdır. İ. Ö. V. yüzyıldan itibaren ise Yunan etkileri Lykia mimarlığında etkisini gösterir. Ksanthos Nereidler Anıtı, Trysa’daki Heroon bu etkiye sahip en önemli örneklerdendir. Zengin ormanlara sahip olan bölgede konut mimarisine dair çok az bulgu olmasının nedeni çoğunluğunun ahşaptan yapılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Mezar mimarisinin de konut mimarisini model aldığı kabul edilmektedir. Avşar Tepesi’nde son yapılan çalışmalarda kayaya oyulmuş Lykia konutlarına ait bulgular ortaya çıkarılmıştır. Foto 1: Telmessos Kaya Mezarları (Kaynak: Brandt, H. - Kolb, F. Lycia et Pamphylia, Eine römische Provinz im Südwesten Kleinasiens, Zaberns Bildbände zur Archäologi e (2005 2 ) Abb. 2.)