Demir Çağı

1.6.6.1. Şehirler ve Mimari Anahtar Kelimeler: Güneybatı Anadolu’da yaşayan yerel bir halk olan Karia’lılar ve onlar ile beraber anılan Leleglerin tarih, sanat ve dilleri Elimizdeki tarihsel kayıtlarda, bölgede şehir diye adlandırılan Mylasa, Alabanda, Alinda ve Keramos gibi çok az sayıda yerleşimden bahsedilmektedir. Geriye kalan diğer yerleşimler birçok köyden oluşan yerel federasyonlardı. Bunlar esas köyün etrafındaki daha küçük yerleşimlerin birleşmesiyle oluşmaktaydı. M.Ö. VI. yy.’da bu küçük köyler gelişerek ulusal federasyon haline dönüşerek büyür, Hellenistik Dönem ve sonrasında da tamamen Kar kimliğini kaybederek Hellenleştirilir. Antik Dönem sonuna kadar yukarıda belirlenen coğrafi alan içerisinde belirlenen en önemli yerleşimler şunlardır: Alabanda, Alinda, Euromos, Halikarnasos, Iasos, Kaunos, Knidos, Labranda, Mylasa, Stratonikeia. Bodrum yarımadasında yoğunlaştığı kabul edilen Lelegler’e ise her zaman Karlar’la birbirleriyle bağlantılıdırlar. Troia savaşı sırasında ve sonrasında daima Karlarla birlikte anılmış olan Lelegler ise Karia bölgesinde 6 yerleşim kurduğu bilinir: Termera, Side, Madnasa, Pedasa, Uranium ve Telmessos. Bu yerler, Lokalizasyonları halen tartışmalı olmakla birlikte genelde uzak ve ulaşılması güç alanlarda kurulmuş ve M.Ö. IV. yy’ da Maussollos tarafından halkı boşaltılmış olduğu bilinir. Maussollos, Myndos ve Syangela kentlerini yeniden inşa ettirerek, Halikarnassos’u neredeyse tamamen yeni olarak Hellen tarzında ama içine zorla yerleştirilmiş Leleg ahalisi ile kurar. Böylece Bodrum yarımadasında Hellen geleneğinde üç kent oluşturulmuş ve başkent Halikarnassos, merkezdeki konumuyla adeta diğer iki kent tarafından korunur duruma getirilir. Bodrum yarımadasında yoğun olarak tespit edilebilen kalıntılarının gösterdiği gibi Leleglerin kendilerine özgü bir mimari gelenekleri bulunur. Örneğin, kulelerle desteklenmiş kenti çevreleyen, düzensiz bir şekilde kuru duvar tekniğinde örülmüş olan Surlar ve geleneksel mezar tipi olarak kabul edilen oda-tümülüs’ler. Bu mezarlar bir geçitle girilen kemerli yuvarlak planlı bir oda ve etrafında üzerine gevşek taşlar yığılan yuvarlak planlı duvarlarla çevrili bir alandan oluşmaktadır. Ulaşılması güç alanlarda kurulmuş olması ile de belirleyici olması ile Kalkhetor, Hydai, Bargasa gibi Karia bölgesindeki başka kentler de yakın zamanda Lelegler atfedilir. Mezar mimarisi bölgenin kültürel ve sosyal birçok olguyu yansıtmaktadır. Bunların arasında anıtsal Bölgenin en ünlü yapısı olan ve Mausollos’un anıtsal mezarı Mausolleum’u sayabiliriz. Aynı zamanda Kaunos’ta bulunan, tapınak cepheli kaya mezarları da hem Lykia hem de Ion sanatlarına ait unsurları barındırarak bölgenin karakterini tamamen yansıtmaktadır.