Demir Çağı

1.6.6.2. Sanat, Yazı, Dil ve Din Anahtar Kelimeler: Karca, bilingue, Zeus Karios Karia bölgesine ait karakteristik yapılardan ilki bulunan ve M.Ö. VIII – VII. yy.’lara tarihlenen tümülüs mezarlardır. Bunlar Lydia tümülüsleri gibi taş bir mezar odası ve bu odaya ulaşan dromosdan oluşmaktadır. Bu yapılar Myken tholos mezarlarına benzemekte ve Karia’nın M.Ö. II. binde Akhalar ile olan ilişkisine işaret etmektedir. Bodrum yakınlarındaki Müskebi’de önemli bir Akha yerleşmesinin nekropolisine rastlanmış, burada M.Ö. XV – XIII. yy.’lar arasına tarihlenen Miken seramikleri ele geçmiştir. Karia’da bulunan kaya mezarları ise geleneksel Yunan mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. Bölgenin en ünlü yapısı olan Mausolleum ise hem Lykia hem de Ion sanatlarına ait unsurlar barındırmaktadır. Karların ve olasılıkla Leleg’lerin kullandığı dil Karca henüz tam anlamıyla çözülememiştir. Alfabesi Fenike alfabesine benzer ve yazılar okunabilmekte, fakat tam anlamıyla anlaşılamamaktadır. Kökeni ile ilgili iki farklı görüş öne sürülmüştür: Bunlardan birincisi Lydce ve Lykce gibi otokton ve Hint-Avrupalı bir dil olmadığıdır. Diğeri ise komşu bölgelerdeki gibi, Hint-Avrupa kökenli eski bir Anadolu dili olduğudur. M.Ö. IV. yy’a kadar Karca’nın yaygın olarak kullanıldığı sanılmaktadır hatta bir süre kadar daha Yunanca ile birlikte kullanıldığı biliniyor. Hem Anadolu’da birçok antik kentlerde ve Milas yakınındaki Sinuri kutsal alanında hem de Mısırda paralı asker olarak bulunan Karların bıraktığı 100 kadar grafiti ve kısa yazılar da bu yazının çözülmesine pek fazla katkı sağlamamıştır. Fakat 1981 yılında Mısır’da ve 1996’da Kaunos’ta bulunan ve Karca-Yunanca dillerindeki “bilingue” yazıt Karca’nın deşifre edilmesi konusunda yeni ufuklar açmaktadır Karialıların en önemli dinsel merkezlerinden biri Mylasa’da, Herodotos’un Karia Zeus’u olarak adlandırdığı ve Yunan mitolojisinin aksine bir savaş tanrısı olarak bilinen baş tanrı Zeus Karios’a ait kutsal alan bulunmaktadır. Karia’nın tanrıçası ise Hekate’dir. Ayrıca Karialılar, Miletos yakınlarında, Latmos dağında, Selene’nin aşığı olan Endymion’a tapınılmaktadır. Foto 3: 1996 yılında Kaunos’ta bulunan “Bilingue” (Prof. Dr. Cengiz Işık’ın Arşivi)