Demir Çağı

1.6.7.Aioller Anahtar Kelimeler: Aiolia Bölgesi, 12 Aiol Kenti M.Ö. 11 yüzyılın sonlarına doğru kuzey Yunanistan’ın Thesalia ve Boiotia bölgelerinden küçük gruplar halinde göç eden Aioller, Lesbos (Midilli) Adası ve Tenedos (Bozcaada) ile Batı Anadolu’nun kuzey kesimine yerleşmişlerdir. Adını Eski Yunanca’nın Aiollehçesini kullanan Aiollerden alan Aiolia/Aiolis Bölgesi, kuzeyde Mysia, güneyde Ionia, doğuda Lydia, batıda Ege Denizi ile sınırlıdır. Erken dönemlerde bölgenin güney sınırı İzmir Körfezi’nin doğusunda bir Aiol kenti olan ve daha sonra Ionia’ya dahil edilen Smyrna’ya kadar uzanıyordu. Smyrna’nın (Eski İzmir/Bayraklı) Ionia bölgesine katılmasının ardından, bölgenin güney sınırını Hermos (Gediz) Irmağı, kuzey sınırını ise Pitane (Çandarlı) ile Kaikos (Bakırçay) Irmağı, iç kesimlerdeki sınırını ise Yunt Dağı ve hemen güneyindeki Sardene (Dumanludağ) Dağı oluşturmaktadır. 12 Aiol kenti, M.Ö. 8 yüzyılın sonlarında Kyme (Aliağa Körfezi) çevresinde bir konfererasyon altında birleşmişlerdir. Bu birliğin siyasal öneminden çok dinsel önemi bulunmaktaydı. Ortak kült alanı Gryneion’daki Apollon kutsal alanı olan kent devletleri; Kyme (Aliağa), Larisa (Buruncuk), Neonteikhos (Yanıkköy), Temnos (Görece), Killa, Notion (Ahmetbeyli), Aigiroissa, Pitane (Çandarlı), Aigai (Köseler Kalesi), Myrina (Birkitepe), Gryneion (Temaşa Burnu) (Herodotos, I,149,151) ve 12. Kent de Smyrna(Eski İzmir/Bayraklı)dan oluşmaktaydı. Ancak bu kentlerden Smyrna daha sonra Ionia Bölgesine dahil edilmiştir. Antik dönem yazarlarından Strabon bu kentlerden Kyme’yi bölgenin en önemli kentlerinden biri olarak tanımlamaktadır. (Strabon, XIII, III,6). Aioller, M.Ö. 8.yüzyıldan itibaren Lesbos’tan yola çıkarak Troas kıyıları ve içlerinde de koloniler kurmuşlardır. Bu koloni kentler arasında Ilion (Hisarlık), Sigeion (Yenişehir), Skepsis (Kurşunlu), Neandreia (Kayacık) ve Assos (Behramkale) ile Lamponia (Kozludağ) ilk akla gelen kentleri oluşturmaktadır. Aioller, Lydia ve Pers saldırılarına karşı koymuşlarsa da, M.Ö. 6. Yüzyılın ortalarında tümüyle Kral Kroisos’un egemenliğini tanımışlardır. Lydia Krallığının yıkılışını izleyen yıllarda Pers İmparatorluğuna bağlanan ve satraplık sistemine dahil edilen bölge, M.Ö. 499 yılındaki Ionia ayaklanmasına katılmış, ancak M.Ö. 494’te Pers baskısına boyun eğmek zorunda kalmıştır. M.Ö. 480 yılında ise Pers İmparatoru Kserkses’in Yunanistan seferine 60 gemilik bir donanma ile katılmışlardır. M.Ö. 499-334yılları arasında Pers boyunduruğundan kurtulmak için zaman zaman Atina ve Sparta kentlerinin yanında yer alsalar da, kalıcı bir başarı elde edememişlerdir. M.Ö. 334’de Büyük İskender’in M.Ö. 305’te Antigonos’un, M.Ö. 301’de Lysimakhos’un ve M.Ö. 281’de de Seleukos’un idaresine giren bölge, M.Ö. 228 yılından sonra da Pergamon (Bergama) Krallığı’nın denetimine girmiştir. M.Ö. 190 yılında Romalılar ve Seleukos Kralı III. Antiokhos arasında, Magnesia yöresinde gerçekleşen savaştan sonra M.Ö. 188’de yapılan Apameia Barışı ile bölge Romalılar tarafından Bergama Krallığına bırakılmış, M.Ö. 133 yılındaki vasiyet üzerine de Roma İmparatorluğuna dahil edilmiştir.