Demir Çağı

1.6.7.1. Şehirler ve Mimari Anahtar Kelimeler: Aiol bölgesi kentleri, Aiol başlık Anadolu’nun oldukça dar bir kıyı şeridinde kurulmuş olan bölgenin kentleri arasında Pitane (Çandarlı), Gryneion (Temaşe Burnu), Myrina (Birkitepe), Kyme (Namurt Limanı), Aigai (Köseler Kalesi), Larisa (Buruncuk), Neonteikhos (Yanıkköy), Temnos (Görece), Killa (?), Aigiroissa (?), Eleia (Zeytinbağ), Smyrna (Eski İzmir/Bayraklı), Itale, Posideia, Parparon/Perine yer almaktadır. 12 Aiol kentinden olan Smyrna M.Ö. 7. Yüzyılın başlarından önceki bir tarihte Ionya’ya dahil edilmiştir. Ayrıca Aiollerin yerleşmiş oldukları Lesbos (Midilli) Adası’ndaki en önemli kentler, Mytiline ve Methymna’dır. Mytiline ve Methymna dışında Lesbos Adası’ndaki diğer Aiol kentleri de, Antissa, Eresos ve Pyrrh’dir. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Aiolia Bölgesi’nde Smyrna (Eski İzmir/Bayraklı) kentinde yapılan kazılardan ele geçen buluntuların yardımıyla, Yakındoğu ürünü olan eserlerin M.Ö. 7. Yüzyıl başlarından itibaren bölgede tanınmaya başlandığını ileri sürmektedir. Ayrıca Dor Mimari düzeni, sütunlar ve sütün başlıklarının Mısır; Aiol başlıkları, İon sütün ve sütun kaideleri ile kymation, palmet gibi mimari ögelerin de, Fenike ve Hitit etkisinde olduğunu belirtmektedir. Aiol başlıkları ve başlık parçaları Smyrna (Eski İzmir/Bayraklı), Neandria (Ezine), Larisa (Buruncuk), Aigai (Köseler Kalesi), Lesbos (Midilli), Myteline, Klopedi- Erassos, Thasos, Delos ve Paros adalarında ele geçmiştir. W.B. Dinsmoor ve E. Akurgal Aiol düzeninin daha erken oluşu, aynı bezemeleri kullanmış olmaları ve özellikle Kıta Yunanistan’da ele geçen bazı başlıkların geçiş dönemi özelliği taşıması nedeni ile bu başlığın İon Başlığının ptototipi olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu görüşe karşılık B. Wesenberg ve R.V. Nicholls, Aiol başlığının kökeni konusunda Mısır’ın değil, Minos- Myken başlık tiplerinin etkili olduğunu savunmaktadır. Bu başlık, yaprak dizili bir kaide üzerinde dikey olarak duran iki büyük volüt ve bu volütlerin arasını dolduran ve üstü abaküs gibi taşıyıcı kısmı teşkil eden gösterişli bir palmetten oluşmaktadır. Aiol başlığı, tıpkı Ion başlığında olduğu gibi iki cepheye sahiptir. Volütlerin tam altında torus bulunmaktadır. Aiol başlığı, dikey volütlerden başka bir de yaprak dizisine sahiptir. Ancak yaprak dizisinin özellikle Aiolos bölgesinde bulunan örneklerde başlığın neresinde ve ne şekilde yer aldığı da tartışmalıdır. Kaynak: Akurgal, E., Eski Çağda Ege ve İzmir , (1993). Akurgal, E., Eski İzmir Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı I, (1997). Betancourt, P.P., The Aeolic style in architecture: a survey of its development in Palestine, the Halikarnassos peninsula and Greece 1000-500B.C ., (1993). Cook, J.M.-Nicholls, R..V., Old Smyrna Excavations: The Temple of Athena. The Annual of the British School at Athens, Supplementery Vol.30. , (1998).