Demir Çağı

1.6.7.2. Sanat, Yazı, Dil ve Din Anahtar Kelimeler: Aiol Seramiği, Aiol Lehçesi Aiolia Bölgesi'nde yapılan arkeolojik kazılar, bölgenin sanatsal faaliyetleri hakkında az da olsa bilgi edinmenizi sağlamaktadır. Aioller, kuzeybatı Anadolu'ya yerleşmeleri ile birlikte gri seramik türünü Lesbos ve Troia'dan öğrenip benimsemiş, bu geleneği yerleştikleri bölgede uygulamışlardır. Literatüre Gri Aiol seramiği olarak geçen bu seramikler, Pitane'de (Çandarlı), Smyrna'da (Eski İzmir/Bayraklı), Gryneion'da (Temaşa Burnu) ve bir Ion kenti olan ancak Aiolia Bölgesi'nde yer alan Phokai'da (Eski Foça) ele geçmiştir. Smyrna, Kyme, Pitane, Larisa kentlerinde ele geçen heykeltraşlık eserler ile ortaya çıkarılan tapınaklar ve mimari kalıntılar da bölgenin sanatsal etkinliğini kanıtlamaktadır. M.Ö. 750-700 yıllarında Aiollerin destan üretme dönemini sürdürmeleri, insanlık tarihinin en büyük yazın eseri olan İlyada'nın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Homeros birbirinden ayrı olan üç destanı Troia Savaşı, Helena'nın kaçırılışı ve Akhilleus'un öfkesi adlı üç konuyu bir araya getirerek bu eserini yaratmıştır. Aiol ve İon lehçelerinin karışımından oluşan bu destanın bu iki lehçeyi de kullanan Smyrna'da derlendiği kabul görmektedir. Aiol lehçesi, Yunan diline en yakın lehçe olarak kabul edilmektedir. Bu lehçe Anadolu'daki Aiol kolonilerinde, Smyrna'nın kuzeyinde, Hellespontos'ta; Yunanistan'daki Boiotia'da, Thessalia'da ve Lesbos adasında konuşulmaktaydı. Aiolia epos ve mitoloji yazarlarının yani sıra düz yazı türünün de yurdu olmuştur. M.Ö 7. ve 6. yy'da yaşayan ozanların büyük bir çoğunluğu Aiolia kökenlidir. Hellen yazınının ünlü kadın ozanlarından olan Sappho (M.Ö 630-560) ile Aiol lehçesinin en büyük ozanlarından Alkaios da (M.Ö 630-560) Aiolia’lı ozanlar arasında sayılabilir. Hellenlerde din, aristokrat sınıfının bir yaratımıdır. Bir kralın yanında yaşayan soylular baş tanrı Zeus'un emrindeki tanrıları anımsatmaktadır. Hellen dini antropomorftur yani tanrılar insan kılığındadır ve insanlar gibi iyi ve kötü işler yaparlar. Ancak son söz, baş tanrı Zeus'undur. Tanrıların insanlardan tek farkı ise, ölümsüz olmalarıdır. Din ve mitolojik konularda Hellenlerin Mısır, Mezopotamya ve Anadolu'nun etkisinde kaldıkları görülmektedir. Aiolia Bölgesi'nde yapılan kazılar ve araştırmalar özellikle Tanrıça Athena'ya adanmış tapınakların yoğun olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tanrıça Athena'nın Aiolia ve Troia Bölgesi'nin başlıca tanrısı olmasıyla açıklanabilir. Kaynak : Akurgal, E., Eskiçağda Ege ve İzmir , ( 1993). Bayne, N.P., The Grey Wares of North-Western Anatolia in the Middle and Lale Bronze Age and The Early Iron Age and Their Relation to the Early Greek Settlements, Asia Minor Studien 37, (2000). Boehlau, E. - Schefold, K., Larisa am Hermos I , (1940).