Demir Çağı

1.6.8. İonlar Anahtar Kelimeler: İonia Miletos’un güneyindeki Poseidon Burnu’ndan bugünkü Gediz (Hermos) Nehri’ne değin uzanan kıyı şeridi ile Samos (Sisam) ve Khios (Sakız) adaları İonia Bölgesi olarak adlandırılmaktadır. Antik kaynaklar ve arkeolojik veriler İonların Anadolu’ya M.Ö. 12. yy.’ın sonlarıyla birlikte göç ettiğini ortaya koymaktadır. Batı Anadolu’da bulunan ve Protogeometrik Geometrik Dönem’e tarihlendirilen seramik buluntuların en erkeni M.Ö. 12. yy.’ın sonunu işaret etmektedir ki, bu nedenle bölgeye göçlerin M.Ö. 1150-1050 yılları arasında olduğu kabul edilebilir. Efsaneye göre Atina Kralı Kodros’un oğulları önderliğinde başlayan bu göçler kuşaklar boyu sürmüştür. Karanlık Çağlar olarak tanımladığımız ve yazılı belgelerin sustuğu bir dönemde bölgeye göç eden İonlar, ilk olarak kıyı bölgelere ardından da iç bölgelere yerleşmeye başlamışlar ve siyasal, sosyal, kültürel alanlarda büyük ilerlemeler kaydetmişlerdir. Tüm Greklerin siyasal yaşamları için son derece önemli olan ve Polis adını taşıyan ilk kent devletleri M.Ö. 9. yy.’ın ortalarına doğru burada kurulmuş ve önceleri krallıkla yönetilen kentler sonrasında aristokrasi, M.Ö. 7. yy’a doğru ise ilkel bir demokrasi ile yönetilmişlerdir. Hiç şüphesiz bu kentlerin kaydettiği en büyük ilerleme, 12 İon kentinin “Panionion” adı verilen dini ve siyasal nitelikte bir konfederasyon kurmalarıdır. Poseidon Helikonios’un himayesindeki bu birliğin toplantı yeri Samsun (Mykale) Dağı’nın eteğindeki bugünkü Güzel Çamlı yöresindedir. Bu birlik sayesinde İonia kültürü, tüm Yunan kültürleri arasında zirveye ulaşmış ve bu konumunu M.Ö. 5. yy.’a kadar korumuştur. M.Ö. 8. yy.’da başlayan kolonizasyon hareketlerine kendi nüfuslarına yetecek toprakları olan ve vadiler sayesinde İç Anadolu ile ticari ilişkileri bulunan Batı Anadolu kentleri özellikle de İonlar önceleri ilgisiz kalmışlar ve kolonizasyona ancak M.Ö. 7. yy.’ın ilk yarısı ile katılmışlardır. İonia kentlerinden Miletos kolonizasyon hareketlerinde öncü kentlerden biri olarak tarih sahnesine çıkmıştır. Karadeniz kıyılarında Sinope (Sinop), Amisos (Samsun) ve Trapezos (Trabzon) gibi önemli koloni kentleri bu dönemde Miletoslular tarafından kurulmuştur. M.Ö. 7. yy.’ın son çeyreğinden itibaren Lidya Krallığı’nın kontrolü altına giren bölge, M.Ö. 546’da Lidya Krallığının yıkılmasıyla birlikte Pers Egemenliği altına girmiştir. Tarihte “İonia İhtilali” olarak bilinen ve Kıta Yunanistan’ın yükselen gücü Atina’nın da yardımlarıyla Miletos’un önderliğinde Pers egemenliğine karşı başlatılan isyan, M.Ö. 494 yılında Lade adası açıklarında yapılan deniz savaşı sonrasında bastırılmış ve Miletos’un yakılıp yıkılmasıyla sonlanmıştır. M.Ö. 334 yılında III. Alexandros’un (Büyük İskender) hâkimiyetine giren bölge, onun ölümü ardından komutanları tarafından kurulan Seleukos hanedanlığı ve onun ardından da Bergama Krallığına bağlanmıştır. Bergama Kralı III. Attalos’un vasiyeti ile tüm Bergama Krallığı gibi İonia Bölgesi’de M.Ö. 133 yılında Asia eyaleti olarak Roma’ya bağlanmıştır.