Demir Çağı

1.6.9.2. Oryantalizan Dönem (M.Ö. 640-600) Anahtar Kelimeler: Arkaik Dönem, Anadolu , Oryantalizan Dönem Seramiği, Oryantalizan Dönem Heykeltıraşlığı, Oryantalizan Dönem Mimarlığı, Kolonizasyon. M.Ö. 8. yüzyıl Ege havzasında önemli gelişmeler yaşanmaya başlanmıştır. Eski dönemlerden itibaren Anadolu’nun doğusu ve Önasya ile ilişkisi bulunan Batı Anadolu’da, özellikle doğu kökenli eserlerin görülmesi sanatta, kültürde ve ticaret hayatında önemli gelişmelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Doğulu üslupta pek çok eserin Batı Anadolu üzerinden Kıta Yunanistan’a kadar taşınması, özellikle İonia Sanatının ortaya çıkışında ve Hellen Sanatının şekillenişinde etkili olmuştur. Geç Hitit, Urartu, Asur ve Fenike kökenli sanat eserleri giysiler, giysi kıvrımları, kemerler, saç stilleri gibi detaylarda öncülük etmişlerdir. Pegasus, Chimaira, Grifon gibi karışık mitolojik varlıkların betimlemelerine ilişkin öncüler yine Anadolu’nun güneydoğusunda Geç Hitit eserlerinden tanınmaktadırlar. Başta Aslan figürleri olmak üzere pek çok hayvan betimlemesinin esinlediği kaynağı yine Geç Hitit, Urartu, Asur eserlerinde aramak gereklidir. M.Ö. 8. yüzyıldan başlayarak Yunanistan’daki bazı kentlerin, artan nüfus, ekonomik ihtiyaçlar ve ticaret gibi sebeplerden dolayı kolonizasyon hareketine giriştiği Anadolu kıyılarında da koloni şehirleri kurdukları görülür. M.Ö. 7. yüzyılda özellikle Lidya Krallığının baskısından ötürü gelişmek için yeni ticari pazarlara ihtiyaç duyan Batı Anadolu kentlerinin, özellikle de İonia bölgesinden Miletos, Phokaia ve Kolophon gibi merkezlerin, Karadeniz kıyılarından Akdeniz kıyılarına kadar uzanan kıyı boyunca koloni şehirleri kurdukları görülmektedir. Miletos kentinin kurduğu koloni şehirleri arasında bugün pek çoğu modern yerleşimler olarak varlıklarını sürdüren Kyzikos (Erdek-Belkız), Kios (Gemlik), Amisos (Samsun), Sinope (Sinop), Kerasos (Giresun), Trapezus (Trabzon) en ünlüleridir. Kolonileri Doğu Akdeniz’in dışına kadar yayılmış olan Phokaia kentinin kurduğu en önemli koloni şehri güney Fransa’daki Massalia (Marsilya) olmuştur. Geometrik dönemin sonundan Arkaik dönemin içerisine kadar uzanan zaman aralığı içerisinde Doğu kökenli sanat ürünlerinden esinlenilerek Doğulu uslüp ya da Oryantalizan stil olarak adlandırılan seramik türünün ortaya çıktığı bir dönem olan Oryantalizan dönemde özellikle Batı Anadolu’nun hayvan frizi stili Doğu Akdeniz havzasında yayılmaya başlamıştır. Hayvan frizi stilini taşıyan örnekler Batı Anadolu’da özellikle Miletos, Ephesos, Erythrai, Bayraklı, Phokaia, Klazomenai, Larissa, Pitane, Myrina ve Daskyleion gibi merkezlerde karşımıza çıkmaktadırlar. Oryantalizan stilli seramik örnekleri içerisinde aralarında çeşitli geometrik doldurma motiflerinin bulunduğu ve birbiri ardı sıra hareket eden aslan, panter, otlayan geyik figürlerinden oluşan frizlerle bezenmiş dinos, oinochoe, krater gibi kapların yanında geometrik bezeme ya da hayvan figürleri ile dekore edilmiş Oryantalizan stilli tabaklar da önemli yer tutarlar. M.Ö. 7. yüzyılın ikinci yarısına doğru ortaya çıkan kuşlu kâseler de dönemin en güzel eserleri arasında sayılırlar. Heykeltıraşlık eseri olarak bu dönemde çoğunlukla fildişi, bronz ya da pişmiş topraktan yapılmış küçük boyutlu heykelcik türünde eserlerle karşılaşılmaktadır. Bu eserlerin yanı sıra Oryantalizan etkili pişmiş topraktan insan başı biçimli protomlar da Fenike, Hitit, Asur ya da Urartu örneklerinden yola çıkılarak üretilmişlerdir. Mimarlık örnekleri açısından Oryantalizan dönemin içerisinde Anadolu’da araştırmalar