Denizli İli Çal İlçe ve Yöresi Geleneksel Kadın Giysi Özelliklerinin Giyim Kültürü Açısından İncelenmesi

225 Denizli İli Çal İlçe ve Yöresi Geleneksel Kadın Giysi Özelliklerinin Giyim Kültürü Açısından İncelenmesi Maddi Kültür Yapılan çalışma Denizli ili Çal ilçe ve yöresindeki kadınların giyim kültürünü ortaya koy- mak, kültür içinde şekillenen sanat anlayışını açığa çıkarmak ve bunu gelecek nesillere aktarmak açısından yok olmaya yüz tutmuş ancak, kına gecesi, düğün, sandık ve çeyizlerde nadiren görü- len geleneksel kadın giysilerini tespit etmek, incelemek, belgelendirmek, yaşatmak ve özelliklerini ortaya çıkararak gelecek kuşaklara geçmişimizin izlerini taşıyabilmek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. 1.1. DENİZLİ İLİ ÇAL İLÇESİNİN TARİHÇESİ Çal ilçesi, bölgenin Türk hâkimiyetine girmesinden sonra, 19.YY . ortalarına kadar Demirci köy olarak adlandırılmıştır. Bu ismin o dönemlerde İlçede demirciliğin yaygın bir zanaat dalı olma- sından dolayı verildiği tahmin edilmektedir. 19.YY.ortalarından itibaren ise Çal adı kullanılmaya başlanmıştır. Çal kelimesi Çağatay Türkçesinde “yüksek yer” anlamına gelmektedir. Çal bölgesinin tarih içinde sırasıyla Hititler, Frigler, Lidyalılar, Persler, İskender İmpara- torluğu, Selevkoslar Krallığı, Bergama Krallığı, Roma İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu egemenliği altında kaldığı bilinmektedir. Denizli ve Çal çevresi, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile Bizans arasında yapılan 1071 Malazgirt Zaferi sonrası dönemde Selçuklu Türklerinin egemenliği altına girmiştir. Mahmut Gazi, İsa Bey Seyit Gazi ve Hüsamettin Bey, Sülü Bey, Şeyh Elvan, Selcen Bey, Bahaiddin Bey, Ali Fakı Bey gibi Selçuklu uç komutanları Çal ve çevresinin Türkleş- tirilmesinde önemli rol oynamışlardır. 1176 Kumdanlı (Miryakefalon) Savaşı’ndan sonra yöreye Oğuz’un çeşitli boylarına bağlı Karamanlı, Çakırlar, Sülüler, Kabalar, Hançalar, Cabarlar, Çatal Obalılar, Kaçarlar, Horzum, Sakızcılar, Sindel, Kaplanlar, Demirciler, Seyitler, Sarı Keçili, Sarı Te- keli, Karalar, Hadımlar gibi oymaklar yerleşmiştir. Çal ilçesi Osmanlı döneminde 1882’de Denizli Sancağı kurulunca bu sancağa bağlanan Çal’da, 1886’yılında Kaza (İlçe) teşkilatı kurulmuştur. Osmanlı döneminde Çal, bölgenin önemli bir merkezi durumundadır. İlçe yakınlarında “Kayı Pa- zarı’nın kurulması ve üç adet medresenin bulunması bunun göstergesidir (http://www.cal.gov.tr/ tarihce). İlçe nüfusunun büyük bir bölümü tarımla uğraşmaktadır. Üzüm, elma, sebze, tahıl, anason, haşhaş, kekik, ayçiçeği, yem bitkileri gibi ürünler başlıca tarımsal ürünleri oluşturmaktadır. İlçe- miz Denizli İl merkezine 65 km uzaklıktadır (http://www.pamukkale.gov.tr/tr/İlceler/Cal ). 1.2. DENİZLİ YÖRESİ GELENEKSEL GİYİM – KUŞAMI Denizli ve yöresinde giyilen geleneksel giysi parçalarını; göynek, şalvar, üçetek (henteri), yemeni, fes, kemer, kuşak, poşu, cepken, çarık, çorap, tepelik, işlik, önlük, zülüflük ve alınlıklar oluşturmaktadır. Köylerde genellikle renkli kumaşlardan üçetek (henteri) adı verilen fistan, cep- ken, şalvar ve pullarla süslü fes giyerler. Denizli yöresinde kadınlar üçeteğin (henteri) içine ipekten ya da pamuklu bürümcük ku- maştan “göynek” giyerler. Göynek yakasız olmakla birlikte, boyun kısmına ise kanaviçe işlenmiş- tir. Kol ve yaka kenarları iğne oyaları ile süslenmiştir. Kolları uzun ve düğmesizdir. Göyneğin üze- rine üç parça şeklinde üçetek (henteri) denen ön iki arkası tek etekli, ipekli veya “kutnu” kumaştan, eteklerinin kenarları dalgalı çeşitli motiflerle işlenmiş elbise giyerler. Beline ipekli, pamuklu veya yün dokuma kuşak bağlanır. Üçeteğin (henteri) üzerine önü açık, düğmesiz, uzun kollu, kol uçları