Diyale İline Bağlı Kızlarbat Nahiyesinde Türkmen Halk Edebiyatı Örneklerinin İncelenmesi

77 Diyale İline Bağlı Kızlarbat Nahiyesinde Türkmen Halk Edebiyatı Örneklerinin İncelenmesi Türk Halk Edebiyatı Kızlarbat’ta yaşayan Türkmenlerin birçoğu Bayat aşiretine mensup olup Ali Numan ailesi gibi soyları Selçuklulara dayanan aileler de mevcuttur (Hüzrmüzlü- Pamukçu 2005:74). Nahiyede Eski İsrafil, Pir Yalğuz ve İmat Han Vehap Beg olmak üzere üç büyük mezarlık bulunmaktadır (Saatçi 2009: 168). Bununla birlikte Büyükcami, Yengievler, Piryalğuz, Teppe ve Çöllük (Özmen 2004:104) gibi mahalle; Gavurbağı, Paşabağı, Degirmenbağı, Kalebağı gibi bos- tan ve bağ isimleri (Saatçi 2009: 168) nahiyenin Türklüğünü göstermektedir. Adı, kültürü ve milli kimliğinden de anlaşılacağı üzere tamamen bir Türkmen yerleşim biri- mi olan Kızlarbat’ta nüfus dokusunu oluşturan Türkmen aileleri arasında değerli isimler yetiştiren Ali Numan, Salihi, Hacıedhem, Haydarağa, Halidi, Karaveyis ve Tatar tayfaları başta gelir (Saatçi 2009: 169). Metin Halk edebiyatı ürünleri, tespit edildiği coğrafyanın kökenini, tarihini, varlığını, benliğini, sosyo-kültürel, psiko-kültürel yapısını, dilini ve gerçek kimliğini yansıtmak açısından oldukça önemli bir rolü vardır. Dolayısıyla bu ürünlerden yola çıkarak bir coğrafyanın asıl sahibini tespit etmek mümkündür. Belli bir sanatçının eseri olmayan halk edebiyatı ürünleri, halkın düşünce ve hayal gücü ile yaratılmış eserlerdir. Söz konusu ürünler başlangıçta bir kişi tarafından söylenmiş, daha sonra yayılıp yeni katmalarla büyümüş ve gelişmiştir. Türkmen yerleşim birimi Kızlarbat’ta Türk halk edebiyatı ürünleri, bütün canlılığıyla Türk- menler tarafından yaşatılmaktadır. Ancak ne yazık ki günümüze kadar herhangi bir derleme veya tespit çalışmasının yapılmadığı söylenebilir. Burada yapılan saha çalışmasında farklı sözlü kay- naklardan derlenen atasözü, deyim, bilmece, yanıltmaca, ninni, ağıt, masal gibi halk edebiyatı ürünleri örnekleri yer almaktadır.. Örnekler yazıya geçirilirken dille ilgili ilerde yapılacak olan çalış- malara ham malzeme temin etmek düşüncesinden de hareketle nahiyede konuşulan Türkçenin ağız özelliği korunmuş ve metinler sözlü kaynaklar tarafından söylendiği gibi yazılmıştır. Çalışma- nın sonucunda metinlerde yer alan bazı sözcüklerle ilgili bir sözlük hazırlanmıştır. Burada inceleme konusu dil olmadığı için nahiyenin ağız özelliği üzerine durulmayacaktır. Ancak örnek metinlerin okunmasını kolaylaştıracak bazı hususlara değinmenin faydalı olacağı düşünülmektedir. Genel olarak Irak Türkmen ağızları, teklik ve çokluk 2. kişi iyelik eklerinde, teklik ve çokluk 2. kişi zamirlerinin ilgi halinde ve bazı fiil kiplerinin teklik ve çokluk 2. kişi çekimlerinde “n”nin “v” grubu ve “y” grubu olmak üzere ikiye ayrılır (Bayatlı 2017:41). Kılzarbat’ta konuşulan Türkmen ağzı “v”li grubuna girer. Bununla birlikte Kızlarbat Türkmen Türkçesi, kendine özgü ağız özelliği bulunmakta- dır. Sözgelimi yuvarlak ince ünlülerin çoğu zaman kalın şekliyle telaffuz edilmektedir. Örneğin güneş/guneş, göz,goz, gör/gor, kör/kor, öl/ol şeklinde geçmektedir. Aynı durum düz ünlüler için de geçerlidir. Örneğin, saman/seman, zaman/zeman, indir/endir, göre/gore vb. Bununla birlikte