Dünden Bugüne Hıdırellez Pratikleri

83 Dünden Bugüne Hıdırellez Pratikleri Gelenek, Görenek ve İnançlar Sağlık, mutluluk, şans, kısmet, baht açıklığı gibi başlıklarda toplayabileceğimiz bu gelecek beklentilerinin pratikte bir örneği de dileklerin bir çömleğe atılıp, ertesi gün sabahtan çıkarmak üzere, yine gülfidanı altına saklama yöntemidir. Bu uygulamanın başka bir şekli olarak kil veya bakırdan yapılmış küpün içine, kadın-erkek köydeki herkes dileklerinin gerçekleşmesi için küpe, yüzük gibi takılar atmasıdır. Evlenmek isteyenler yüzük, çocuğunun olmasını isteyenler ise bir sopaya bez bağlayıp atarmış. Aynı uygulama başka bir köyde sadece genç kızların yüzüklerini atmasıyla gerçekleşirmiş. İçine takı atılan küp, ertesi gün maniler ve dümbekler (dümbelekler) eşliğinde açılır ve yüzükler sahiplerine geri verilirmiş. “Mani söylerdi biri, biri çıkarırdı, eğer seninse mani sana düşüyordu ‘mani mani maniyi açar, mani bilmeyen kaçar, gelin kızlar mani söyleyelim, hangimiz üste çıkar’ diye söylerdik. O gelir onun yüzüğünü çıkarır, ona verir başkasının gene alır eline.” 7 Hıdırellez gecesinde geleceği öğrenmek adına yapılan pratikler üzerinden gelecek üze- rine yorumlar yapılmaktadır. Bunlardan bir tanesi yeşil soğan ile yapılan pratiktir. Yeşil soğanın iki yaprağından biri kesilir diğeri kalır. Bu pratik ile “Hadi bakalım bahtın mı, cahtın mı büyüyecek seneye kadar?” 8 sorusunun cevabı ya da tutulan dileğin akıbeti aranmaktadır. Ertesi sabah ise yapraklara bakılır ve kesik yapraklardan hangisi daha çok uzadı ise gelecekte onun olacağına inanılır. Geleceği tahmin etmek çok önemlidir. 5 Mayıs gecesi, baht açıklığını/kapalılığını öğre- nebilmek adına bir kaşık damın üzerine atılır ve ertesi gün kaşık açık mı kapalı mı diye kontrol edilir. Açık ise kısmetin açık olduğuna, kapalı ise kısmetin kapalı olduğuna dair yorumlar üretilir. 9 Evlenmediği için artık kısmetinin kapalı olduğuna inanılan gençlere (eskiden 30, 35 yaş civarı gençler için) kısmetinin açılması için yapılan bir başka pratikte; gencin akşamdan bir oda- da kilitlenmesi ve ertesi sabah kilitleyen kişinin erkenden kalkıp iki rekat namaz kıldıktan sonra gidip evlenmeyen genci uyandırıp, başının üstünde aynı kilidi “Allah’ım ben bu kilidi açıyorum sen de kısmetini aç “ diyerek açma uygulamasıdır. “Kilit açıldıktan sonra iskeleye gidiliyor, san- dallarla geziliyor, büyüsü olan bozuluyor”. 10 Hıdırellez; Türk halk inançlarında bekârların kısmet- lerinin açıldığı, yavukluların buluştukları, başlarını sokacak yuvaları olmayanların yuva dileğinde bulundukları bir dönemdir (Kalafat, 2006: 303). Hıdırellez gecesi yapılan uygulamaların bir kısmı da bolluk ve bereket adına gerçekle- şenleri kapsamaktadır. Hıdırellez gecesi pencerelerin önüne, bir yıl boyunca parasız kalmamak için para konulurmuş. Bunlar kesilen gazete kâğıtlarının para yerine konulduğu birtakım nişanlar olabildiği gibi bozuk paralar da olabilirmiş. 11 Torba ya da kese içinde o gece dışarıda bırakı- lan paranın üzerine Hızır’ın elini sürdüğü ve böylelikle sandıkta ya da çantada bir yıl boyunca harcanmadan saklanan bu nişan ya da bozuk paranın, bereketi getireceği inancı varmış. Aynı şekilde geçmişte olduğu gibi günümüzde de tepsideki tabakların içinde çeşitli tahıllar, ekmek ve su ile birlikte bırakıldığı da gözlemlenmiştir. Hızır’ın ne zaman geleceği belli olmadığı için 7  Ayşe Çanlı 8  Macide Baykal 9  Gülnur Erhan 10  Gülnur Erhan 11  Gülnur Erhan