Geçmişten Günümüze Türk Dili ve Edebiyatı Tasnifi İçinde Türk Halk Edebiyatı’nın Yeri

229 Geçmişten Günümüze Türk Dili ve Edebiyatı Tasnifi İçinde Türk Halk Edebiyatı’nın Yeri Türk Halk Edebiyatı Ana hatlarıyla doğru olan ve araştırmalar açısından da kolaylıklar sağlayan 1914 ’lü yıllar- da yapılan ‘ Türk Edebiyatı ’nın genel tasnifinde ‘ Türk Halk Edebiyatı ; ‘ Anonim Halk Edebiyatı, Tekke Edebiyatı ve Âşık Tarzı Türk Edebiyatı’ alt başlıklarından oluşmakta idi. Türk Halk Edebi- yatı başlığı altında toplanan, ancak benzer özelliklerinin yanı sıra mahiyetleri itibariyle de birbir- lerinden ayrılan bu üç farklı şubeden söz edebiliriz. Şimdi bunları ana hatlarıyla kısaca o günkü anlatımlara göre vermeye çalışalım: a. Anonim Halk Edebiyatı 4 Anonim denilince toplumun tamamının bir araya gelerek oluşturduğu bir edebiyat olarak algılanmamalıdır. Anonimden kasıt, ilk söyleyeni unutulmuş, toplumun ortak vicdanını, zevkini yansıtacak biçimde varyantlaşmaya uğramış ürünler anlaşılmalıdır. Anonim Halk Edebiyatı ürünleri, diğer edebiyat ürünlerinden farklı olarak yalnızca metin- den ibaret değildir. Onlar bir metne dayalı olmakla birlikte işlevleriyle ön plandadır. Bir başka ifa- deyle Anonim Halk Edebiyatı ürünlerinin; sosyal, psikolojik, dilbilimsel vb. pek çok işlevleri vardır. Ninni lerin ses eğitimi, masal ların dil, kültür aktarımı, efsane lerin değer koruyuculuğu, destan ların millî şuuru oluşturması bu işlevlerden yalnızca birkaçıdır. Demek oluyor ki, Türk Halk Edebiyatı ’nın oturduğu temel, halkın öz kültürüne dayalı ol- masıdır. Örneğin diğer edebiyat ürünlerinde estetik gaye ön planda iken, Türk Halk Edebiyatı ürünlerinde estetikten ziyade işlevsellik ön plandadır. Fakat o, bu estetikten de büsbütün yoksun değildir. Anonim Halk Edebiyatı adını verdiğimiz bu edebiyatı, diğer edebiyat şubelerinden ayıran noktalar, yalnızca bu estetik konusu da değildir. Onu diğerlerinden ayıran temel özellikler ayrıdır. Bu ‘Temel özellikleri kitabımızın Türk Halk Edebiyatı Bölümü’ nde göstereceğimiz için burada konuyu kısaca noktalamak istedik. b. Tekke Edebiyatı 5 Bu edebiyat; bazen Divân Edebiyatı, bazen de Âşık Tarzı Türk Edebiyatı bünyesinde sa- hipsiz kalmış ve bu sebeple de yeterince gelişememiştir. Çünkü bu edebiyat; gereği gibi bilim adamlarınca araştırma ve değerlendirmelere tâbi tutulamamıştır. Bunun üzerine de bazı araştır- macılar, tek bir isimde birleşemeden kendilerine göre değişik isimler vermişlerdir. Muhtevası, terminolojisi, fonksiyonu, türü, hedef kitlesi itibariyle bunlardan farklı; fakat şekil, dil, hedef kitlesi ve muhtevası itibariyle bunları saran, daha çok Tekke ve çevrelerinde geliştiği için Tekke Edebiyatı diye adlandırılan, fakat sadece tekkeler bünyesinde veya tekkeler çevresinde gelişmeyip, bütün toplumun içinde gelişen ‘ avam ile havas’ arasındaki toplumu ku- caklama, kaynaştırma ve birleştirme vazifesi gören ‘ Dini-tasavvufi Türk Edebiyatı’ adını verdi- ğimiz müstakil bir disiplindir . Şahsen Tekke Edebiyatı tarifini dar bir blok olarak düşünürüm. Özellikle de bu edebiyatın 4  Daha fazla bilgi için, kitabımızın ‘ Türk Halk Edebiyatı bölümüne bakınız. 5  Bu konuda daha fazla bilgi için bak: Abdurrahman Güzel, Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı , 7. Baskı, Ankara 2015.