Geleneksel Yemeğin Boyutları Ve Yemeğin Sesi

440 Doç. Dr. Çiğdem KARA T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı çanlara vurma); • Tüketim sürecindeki uyarılar, sohbetler, söylenenler (örn. yemek duası; yemekle ne yapılıp ne yapılmaması ya da sofrada ne yapılıp ne yapılmaması gerektiğiyle ilgili uyarılar); • Yemeğin yapılıp tüketildiği kültürel ortamla da ilişkili olan sesler (örn. işe bağlı yeme düzeni, yemek yerken eşlik eden ortamdaki diğer sesler); • Ticari yeme-içme mekânlarında, icranın bir gösterme biçimi olarak yararlanılan, iştah açmak, servise çekicilik katmak ve ortam büyüsü oluşturmak gibi amaçlarla bilinçli olarak çıkarılan sesler (örn. içeceklerin mantarını masada açarken çıkartı- lan ses; kiremit kapta sunumlarda masada fokurdama sesi; testilerin masada kırı- ması; yemeğe masada eritilmiş tereyağı dökme sesi). 9 Yiyip içme sırasında aktörlerin ağızından yükselen ya da ağızlarına o şeyi götürme arzu- sunu biçimleyen sesler, malzemenin doğası, pişirme tekniği ya da yemeğin kıvamıyla da ilgilidir. Bu kaçınılmaz seslere aktörlerin verdiği; bazısı yankı niteliğindeki; kültürel tepkilerse farklılaşa- bilmektedir: • Zevk verici sesler (örn. “ağızda dağılan” diye ifade edilen çıtır ya da kuru hamur işleri yerken çıkan sesler vb.) • Sinir bozucu sesler (örn. çerez yerken çıkan sesler) • Tiksindirici (örn. dışa taşan çiğneme, emme – söğürme – höpürdetme sesleri) • Kararsız sesler (örn. kemik üstünden et sıyırmada kemik, diş ve emme eyleminin karışımı) Malzemenin doğası : Hazırlama aşamasında özellikle yemek ya da içmek için kullanılacak şeylerin sesi malzemenin dokusuyla ilgilidir. Bu sesler, ısırma ya da doğrama, parçalama gibi maddi kültür ürünleri aracılığıyla gerçekleştirilen temaslarda açığa çıkmaktadır: Maydanoz sapının doğranma sesi; havucun rendelenme sesi; yıkanırken ovulan sebzelerin sesi, akan su- yun şırıltısı; suyun bardaklara dolma sesi vb. Deniz ürünleri için de yemek kültürünün tüm süreci seslidir. Özellikle pullu balıkların bıçak- la kazınma ya da deniz böcekleri başlığı altında toplanan sert kabuklu ürünlerin kabuklarını kırma ya da açma sesi de bu kapsamda düşünülebilir. Malzemenin doğasına ve sebze ve meyvelerin çiğ haline ait sesler, malzemeyi tanımakla da ilgilidir. Malzemenin doğasına ait bazı şeyler şöyledir: • Tazelik (örn. çıtırdayan kıvırcık, kıtır havuç) 9  Servis sırasında pazarlama stratejisi gibi kullanılan bu sesleri bana duyuran Mustafa Kesici’ye teşekkür ederim (AÜ, Turizm İşletmeciliği ABD, doktora öğrencisi).