Geleneksel Yemeğin Boyutları Ve Yemeğin Sesi

439 Geleneksel Yemeğin Boyutları ve Yemeğin Sesi Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları Çünkü diğer ses-manzarası araştıranlar gibi, onlar için de ses, yerel bir toplumun kültürel kimlik ve hafızasında özel bir yere sahiptir. Duygu ve hafızayı canlandırmaktadır. Olumlu ya da olumsuz anlamda insanların moralini etkileme gücüne sahiptir. (Yelmi, Kuşçu ve Yantaç, 2016: 2, 5-7) Yukarıda söz edilen nitelikteki sesler, somut olmayan kültürel mirasın da konusudur. Çün- kü geleneksel yaşamdan yükselen sesleri tanıma bilgisi, ses çıkarma yeteneği ve sese yüklenen değersel anlamlar hep toplumsallaşma süreci boyunca öğrenilmektedir. Ayrıca tüm bunlar tarih- sel süreçte geliştirilmiş maddi kültür ürünleri , davranışlar ve bilgi ye bağlı olarak biçimlenmektedir. Böylesi sesler, bir grup içinde paylaşılıp yaşatıldığından, bir kültür grubunun kimliğinin kaynağı da olmaktadır. 8 İşte bu temelden hareketle, bildiride iddia edilmektedir ki, kültürel yaşamın genel sesi ka- dar, onu oluşturan her bir unsurun sesi de ayrıca incelenip muhafaza edilmeye değerdir; örneğin yemeğin sesi. 2.4. Yemeğin Sesi Aşağıda, yemek kültürü, ses çalışmalarının temel terimleri ile yeniden düşünülmektedir. Olası bir derleme, koruma ve sergilemede, bilindik boyutların dışında ya da yanı sıra, genel olarak duyulara ama özel olarak sese de yer verilebilmesi için, kılavuzluk edecek şekilde hem gerekçeler, hem de örnekler sunulmaktadır. Bu ikna çabası iki aşamalıdır: Önce yemek kültürün- de ses kaynaklarının neler olduğu belirlenmektedir; ardından da mutfaktan yükselen bu seslerin niteliği ortaya konmaktadır. 2.4.1. Sesin kaynağı Mutfaktaki, yemek kültüründeki sesler dinlenerek, bireysel ve ailevi karakter ile yaşam koşulları, ayrıca kültürel bir yaşam tarzı anlaşılabilir. Mutfaktaki donanım ve ısı teknolojisi, yeme biçim ve teknikleri, maddi kültür ürünleri, evin kullanım biçimi, beslenme tarzı, yemekler, geçim örüntüsü gibi farklı konularda fikir sahibi olunabilir. Peki, yemeğin sesi, kaç farklı kaynaktan yükselir? Bunu saptamak üzere yemek sürecinin ya da gösteriminin aşamalarına tabi ki ayrı ayrı odaklanılmalıdır. Ama söz konusu aşamaların her birinde kültürel olarak tanımlanabilecek seslerin yükselebileceği kaynaklar beş grupta topla- nabilir: Yemeğin aktörleri; malzemenin doğası; maddi kültür ürünleri; pişirme süreç ve teknikleri; yemeğin dokusu. Aktörler : Aşçılar ya da yemek pişirmekle yükümlü olanlar, yiyiciler, servis elemanları, çığırtkanlar gibi; yapan, davranan ve gösteren aktörler titreşimin kaynağıdırlar. Akustemoloji on- ların hafıza ve deneyimlerine yerleşiktir. Hazırlıktan, atıklardan kurtulma aşamasına kadar da, yemeğin ses manzarasının ana parçalarını yaratırlar: • Beğenme ya da iğrenme ünlem ve kalıp ifadeleri; • Yemeğe davet sesleri ve satılan ya da servis edilen şeye dikkat çekme sesleri (örn. simitçi tezgâhından yükselen maşa çınlaması, dondurmacı tezgâhında asılı 8  Somut olmayan kültürel mirasın nitelikleri hakkında yararlanılan kaynak için bkz. Kirshenblatt-Gimblett, 2004.