Geleneksel Anlatılarda Bir Şaman/Sufi Silahı: Tahta Kılıç

191 Geleneksel Anlatılarda Bir Şaman/Sufi Silahı: Tahta Kılıç Türk Halk Edebiyatı yonttuğu, bu kılıçla öldürdüğü on sineği kastederek kılıcının üstüne “Bir vuruşta on arslan öldüren Keloğlan” yazdırdığı masal en bilinenidir (Alangu 1990: 7-11). Gerhard Doerfer’in İran’daki Türk- lerden derlediği masallar arasında da hile unsuru olarak kullanılan “tahta kılıç” motifi yer almak- tadır (Doerfer 1987). Ayrıca Azerbaycan’da “Tahta Kılıç” adlı bir masalın kahramanının adı da Tahtakılıç’tır (Seyidov 1983: 18-20). Ebû Hayye Fıkralarında Tahta Kılıç: Türk fıkra tiplerine bağlı anlatılarda rastlanmayan “tahta kılıç” motifi, VIII. yüzyıl Arap şairlerinden Ebû Hayye en-Nümeyrî’ye bağlı olarak anlatılan fıkralarda yer almaktadır. Buna göre onun fıkralarının bir kısmı tahta kılıcıyla ilgilidir. Ebû Hay- ye’nin “lüâbü’l-meniyye” adını verdiği, bir tahta parçasından ibaret kılıcıyla gösterdiği kahraman- lıklarını anlatan fıkraları ise ayrı bir özellik taşır (Kılıçlı 1994). Deyimlerde Tahta Kılıç: “İp üzengi, tahta kılıç” deyimi, bazen ayrı ayrı kullanılsa da ge- nellikle birlikte kullanılan bir deyimdir. Eski bir süvari deyimi olarak kabul gören bu tabir, şüphesiz en çok savaşlarda yokluğu ifade etmek üzere kullanılır. Bazen “ip üzengi, tahta teber” şekline giren deyim, muhtemelen çocuk oyunlarından aktarılmış olmalıdır. Zira deyimin kökeninde ço- cukların değneği at, ipi üzengi yapmaları ve ellerine aldıkları tahta çubukları da kılıç yerine kullan- maları yatmaktadır. Bu deyimde üzenginin de, kılıcın da malzemesi olan demir yerine yoksulluk işareti olarak ip ve tahtanın kullanılmasına vurgu vardır. Bu çerçevede bir yandan umursamazlık ve beceriksizliği ifade eden bu deyim öte yandan sefalet ve yoksulluğu da anlatır. Ancak deyimde zor anlarda ihtiyaçları karşılamak üzere bir yaratıcı düşüncenin varlığı da saklıdır. Deyimin Türk şiirinde özgün bir kullanımını örneklemek istiyoruz. Fazıl Hüsnü Dağlarca “İstiklal Savaşı” adlı şiir kitabında bu deyimi şu şekilde kullanır. “Nasıl sığmış şu urbalar altına Allahım, Köy köy, ağaç ağaç, boy boy acı. Süvariler: 3’ün Zekeriya, Dursun, Osman - Buyur! İp üzengi ama dadaş’ım, kılıç tahta değil  Yürekten eğerin, palan ve tasman. Ve 1 ‘inci Süvari Alayı Ahmet - Buyur!”  (Dağlarca 1951: 48) Siyasî Terminolojide Tahta Kılıç: “Tahta kılıç” motifi zamanla bir siyaset tarzının da adı haline gelerek deyimleşmiştir. Mesela Gandi’nin İngilizlere karşı izlediği politika, “tahta kılıç siya- seti” olarak kabul görmüştür.