Genel Konular

328 Âdem TERZİ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı ediyor, ben oturuyorum.’ diye. Adam yarısı gün orada ölmüş.” 7 Farklı türlerin yapılarına bürünebildiklerinden türler üstü anlatılar olarak kabul edilen se- bep açıklayıcı (etiyolojik) anlatılardan özellikle yer adları ve lakaplarla ilgili olanlar da bölgede yaygındır. Önemli kömür üretim merkezlerinden Karadon kasabasının adının içerisi çok sıcak olduğundan beyaz içlikleriyle ocağa giren madencilerin çıkışta simsiyah olan iç çamaşırlarından geldiğini bildiren anlatı gibi. “Bizim gelişimizden bir yıl önce olmuş. Sel bastığı gibi işçiler ve kömür taşıyan hayvanlar ocağın içinde kalmışlar. Sel durulduktan sonra bu ocaktan sızdığı sanılan bir sudan aylarca kan gelmiş. Oranın adı bunun için Kanlı Baca’dır.” (Can 2006) “Benim bunca yıllık maden hayatımda bildiğim lağım kazaları pek çoktur. Bunların içinde bir tanesi vardır ki, bizim zamanımızdan çok eskidir. Biz eskilerden duyduk. Bu, belki de sade- ce bir tevatürdür. Vebali anlatanların üstüne olsun. Siz meraklı olduğunuz için nakle değer. Bu hikâye, Akbaş Murat’ın hikâyesidir. Anlatacağım kazada saçlarının birkaç saat içinde süt gibi ağarmasından sonra ‘Akbaş’ adını almış o lağımcı (…)” (Çıladır 1995: 105) “Cesur İsmail derlermiş bizim İsmail Muhtar’a. Kimsenin giremediği tehlikeli yerlere girer, kimsenin yapamadığı işleri yaparmış ocakta.” 8 Herhangi bir anlatıya dayanmasa da kökeninde yine ağır ve tehlikeli çalışma koşulları yatan, işçilerin birbirlerine taktıkları lakaplar da bulunmaktadır: Çok çalıştırılıp ezilenlere takılan “Acıların Çocuğu”, “Ecel” gibi. Dışarıda “gitme dedim ocaklara kara olursun yar sen benim yüreğime yara olursun gitme dedim ocaklara kara olursun ocaklarda göçüklerde kalır ölürsün” Kömür madenciliğinin zor ve tehlikeli bir üretim biçimi oluşu, yukarıdaki türkü gibi bölgenin halk müziği ve edebiyatına da zengin motifler kazandırmıştır. Bu konu da üzerinde ayrıca dur- maya değerdir. Yine şimdilik kısaca değinilecek başka bir olgu da kardeş karısıyla evlenmenin bölgede yaygın oluşudur. Bu da madene bağlı yetişkin erkek ölümlerinin çokluğuyla gündeme gelen mi- rasın bölünmemesi, iş gücünün kaybolmaması ve madende hayatını kaybedenlerin yakınlarına verilen tazminatın dışarıya gitmemesi isteğine bağlı görünmektedir. 7  Mevlüt Terzi; madenci, 39 yaşında. (DT: Ekim 2016) 8  Fikri Aydemir.