Helenistik Dönemde Anadolu

1. 9. 2 Sanat, Yazı, Dil ve Din Anahtar Kelime: Hellenistik Dönem, Hellenistik Dönem Sanatı, heykeltıraşlık, resim, mozaik, din. Hellenistik Dönemde yaşanan siyasi ve sosyal süreç doğal olarak dönemin sanatına da yansımıştır. Bu sürece bağlı olarak sanat eserleri 3. yüzyılda büyük bir gelişim göstermekte, yeni akımlar yaratmakta, fakat 2. yüzyıl sonlarından itibaren sanat alanında da ciddi bir gerileme gözlenmekte, hatta Klasik Dönem eserlerinin kopyaları yapılmaya başlanmaktadır. Dönemin en ünlü sanatçılarından birisi heykeltıraşlık alanında eserler veren Lysippos’tur. Geç Klasik Dönem sanatçıları arasında da gösterilen Lysippos bu dönemde en çok atlet heykelleri ortaya koymuştur. Lysippos portre alanında da oldukça önemli bir sanatçıdır. Büyük İskender’in bütün portrelerini Lysippos’a yaptırdığı bilinmektedir. Özellikle portre sanatında realist sanat akımı kendisini göstermektedir. Hellenistik Dönem resim ve heykel sanatında özellikle tanrı ve tanrıça tasvirlerinde idealleşmiş hatlar görülmektedir. Hellenitik Dönem sanat ekolleri arasında Bergama heykeltıraşlık ekolü özel bir yer tutmaktadır. Özellikle Bergama Zeus Sunağı’nın kaidesini süsleyen ve tanrılarla gigantların mücadelesinin tasvir edildiği bölümde şiddetli hareketler, yüzlerde patetik ifadeler ve dramatik sahnelerin tasvir edildiği bir üslubun olgunlaştığı görülmektedir. 2. yüzyıl sonlarında Bergama ekolünün gerilemesiyle birlikte Anadolu’da Tralleis ekolü ön plana çıkmaya başlamıştır. Hellenistik Dönem resim sanatına baktığımızda Apelles ismi göze çarpmaktadır. Ressam Apelles İskender Döneminin en önemli ressamı ve İskender’in portrelerini yapmakla ün kazanmıştı. Dönem ressamları daha çok o dönemin siyasal olaylarını en çok da savaşları resmetmişlerdir. Hellenistik dönemin resim sanatında ki en önemli eseri İssos ve Gavgamela Savaşında İskender’le Dareios karşılaşmasını gösteren mozaik levhadır. Bergama kral saraylarında bulunan çeşitli hayvan ve kuş tasvirlerinin ya da natür mort sahnelerin yer aldığı mozaikler de Anadolu Hellenistik Dönem sanatı için önemli eserlerdir. Hellenistik Dönemde retorik popüler olup sistem halini almıştır. Üslupta bir değişiklik olup 4. yüzyıl İsokrates üslubunun yerine yavaş yavaş asyanik üslubun geçtiği görülmektedir. Retorikin Hellenistik dönemde bu kadar önem kazanması Yunan düz yasının gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. Büyük bir kısmı kaybolan Helenizm düz yazısına ilişkin bilgiler oldukça sınırlıdır. Buna karşın papirüsler üzerinde bu güne kadar gelebilen hellenizm şiiri hakkında daha fazla bilgi edinilebilmektedir. Hellenistik Dönem dini de kültür etkileri gibi oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Bu dönem din anlayışındaki en belirgin özellik, dönemin karışık siyasal olaylarından dolayı devletlerin ve kişilerin tarih sahnesinde görünmeleri ve kısa bir süre sonra ortadan kalkmalarından dolayı Olimpos Tanrılarına olan güvenin azalması, buna karşılık insanların ve devletlerin kaderine egemen olan şans tanrıçası Tykhe’nin ortaya çıkması ve büyük saygı görmesidir. Bununla birlikte tanrısal güçleri olduğuna inanılan, Antigonos’un oğlu Demetrios, Ptolemaios, Flamininus gibi bazı kral ve komutanlar tanrı katına yükseltmişlerdir. Böylece bir çok bölgede tanrı kültü ile beraber hükümdar kültü de yapılmış, ancak doğuda tutunabilmiştir. Ancak ne Tykhe ne de kral kültü insanları din alanında tam olarak tatmin edememiş, Yunan dininin yerini Stoa felsefesi almaya başlamıştır. Stoa akımından uzak kalan alt tabaka insanları ise gizli dinlere başvurmuşlardır.