Ihlara Vadisi ve Çevresi Kırsal Yerleşmelerinde Yapı Sanatı ve Geleneksel Yapı Ustalığı

111 Ihlara Vadisi Ve Çevresi Kırsal Yerleşmelerinde Yapı Sanatı ve Geleneksel Yapı Ustalığı Maddi Kültür kaynaklandığı materyalin tümüyle sözlü kültüre dayalı olması, bize aşağı yukarı yüzyıllık bir za- man dilimini tasvir edebilme imkânı sağlamaktadır. Elimizdeki malzeme kronolojik açıdan daha derinlere projeksiyon yapmamızı da sağlayabilecektir. 2. Genel Özellikleri ile Ihlara Vadisi ve Çevresi Aksaray’a 37 kilometre mesafede bulunan Ihlara Vadisi, tektonik yükselmeler ve Hasan- dağı volkanının püskürmesinin ardından çöküntüye uğrayan araziyi Melendiz Çayı’nın binlerce yıl boyunca aşındırması sonucunda meydana gelmiş olan kanyon tipi bir coğrafi oluşumdur. Melen- diz Dağı‘ndan kaynağını alan Melendiz Çayı, Ihlara Vadisi boyunca aktıktan sonra güney-kuzey yönünde akışına devam ederek Mamasın Barajına ulaşmaktadır (Varnacı Uzun, 2012:1). Vadi, “Volkanik Kapadokya Bölgesi” olarak anılan saha içerisinde yer alır. Güneydoğu-kuzeybatı istika- metinde uzanan ve Hasandağı’nın kuzeydoğusunda yer alan vadi, yaklaşık 14 km. uzunluğunda olup yamaçlarının yüksekliği yer yer 120 metreyi bulmaktadır. İç Anadolu’nun tipik karasal iklimi bütün bölgeye hâkim olmakla birlikte Vadi tabanında Akdeniz İklimine yakın bir iklim görülmekte- dir. Aynı şekilde vadinin etrafındaki arazi bozkır tipi örtü sistemine sahipken vadi tabanı yeşillik- lerle dolu ve ağaçlık bir görünüm arz eder. 3. Yerleşme ve Doku Yerleşme (iskân) grubu, basit bir anlatımla birden fazla ev ve eklentisinin bir araya gelmesinden meydana gelmiş bir iskân tipidir (Tunçdilek, 1971: 37). İnceleme sahasındaki yer- leşmeler geniş aile tipinin yaygın, ekonomisinin ise büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu geleneksel kırsal yerleşmelerdir. Ihlara Vadisi ve çevresindeki yerleşmeler genelde toplu bir yayılış göstermektedir. Topografyada engebenin az olduğu Ihlara Kasabası vadi girişinde ve toplu bir şekilde yol boyu gelişmiştir. Belisırma Köyü vadi içerisinde, vadinin yamaç eğiminin azaldığı doğu yamacında kurulmuştur. Yaprakhisar ve Selime yerleşmeleri ise vadinin bitiş noktasında kurulmuştur. Ihlara Vadisi’nin hemen kenarında kurulu bulunan ve sırtını kayalık bir yamaca dayamış olan Yaprakhisar Köyü Selime Kasabası’nın kar- şısında yer almaktadır. Melendiz Çayı’nın kenarında kurulmuş olan Selime Kasabası Vadinin bitiminde yer alır. Selime’de özellikle de yamaç üzerinde peribacaları ve tüf konileri ile bütünleş- miş bir yerleşme biçimi ortaya çıkmaktadır (Kuttusi, 2014: 60). Vadi dışında yer alan Uzunkaya ve Gaziemir Köyleri de tepelerin yerleşmeye müsait yamaçlarında kuruludur. Karakteristik bir düzensizlik egemen olmakla birlikte kırsal yerleşmeler genel görünüm itibarıyla estetik bir değer taşımakta ve araziyle kurduğu uyum sayesinde göze oldukça hoş görünmektedir. Sıkışık mekân ve yüksek yerleşim yoğunluğu barındıran kırsal yerleşmelerin temel nü- vesini evler oluşturur. Geometrik anlamda olmasa da yöredeki kırsal yerleşmelerin merkezinde ibadet yapıları bulunmaktadır. Gerek köylerin kuruluşu ve gerekse gelişimi konusunda modern anlamda bir planlama ya da tasarım söz konusu olmamış, yerleşme deseni çeşitli ihtiyaçlar neticesinde zaman içerisinde kendiliğinden meydana gelmiştir. Gene de geleneğin ortaya koyduğu sınırlar ve ilkeler dâhilinde