Kahramanmaraş’ta Bakırcılık Sanatı

362 Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kahramanmaraş’ta bakırcılık sanatında; a) Geleneksel Kaplar b) Turistik Kaplar olmak üzere iki farklı grupta üretim yapılmaktadır. a) Geleneksel Kaplar: Geleneksel bakır kaplar grubuna başta mutfak eşyaları olmak üzere günlük hayatta kulla- nılan bütün ürünler girmektedir. Bu ürünlere örnek olarak; “kazan, tencere, kuşkana kazanı (dibi düz tencere), satır (bakraç), leğen, teşt (büyük leğen), süzek (süzgeç), tava, tas, sahan, tabak, tepsi, sini, sürahi, ibrik, güğüm, kildenlik, yağdanlık, ekmeklik, çaydanlık, semaver, cezve, aşure- lik, mangal, çomça ve kepçe” yi verebiliriz. Bu kapların kendi içerisinde şekil, boyut ve fonksiyon- ları açısından birçok çeşidi vardır. Çok miktarda yemek pişirmeye veya bir şey kaynatmaya yarayan büyük, derin kaplara “ kazan” denilmektedir. Kazanlar büyüklüklerine göre isimler alırlar. Taban çapı 100 cm. olan kazanlara “Mâsere Kazanı” denilir. Bu kazan tarhana yapımında, bulgur kaynatmada ve üzüm şırası işlerinde kullanılır. Taban çapı 55-80 cm. arasındaki kazanlara “Don Kazanı” denir ve ça- maşır yıkama işlerinde kullanılır. Don kazanından küçüklerine “Kelle Kazanı”, en küçüklerine ise “Çorba Kazanı” denir. Yine yemek pişirmek için kullanılan biçim ve boyutları itibariyle kazandan farklı olan kaplara “kuşkana kazanı” ve “tencere” isimleri verilmiştir. Tabandan ağız kısmına kavis yapmadan düz çıkan küçük kazanlara “kuşkana”, tabandan ağız kısmına doğru kavislendirilerek genişletilen kazanlara ise “tencere” adı verilmektedir. “Dondurma Kazanları” da dondurmasıyla ünlü Maraş’ın geleneksel kapları arasında yer alır. Bakraçların on litre civarında alanlarına “ Don Satırı”, üç litrelik olanlarına “Batman Satırı”, üç litreden küçük olanlarına ise “Çitil” adı verilir. Önceden su tesisatı olmayan evlere su taşınma- sında ve çamaşır işlerinde “don satırı” kullanılmıştır; “don” eski Türkçede “çamaşır” mânâsında kullanılmaktadır. Tasların birçok çeşidi bulunmaktadır, bunlara örnek olarak; “su tası, ayran tası, inek tası, ayaklı tas, kulplu tas, hamam tası, sefer tası” nı verebiliriz. Sahanların; kapaklı sahan, çukur sahan, paşa sahanı, düz sahan, çirtikli sahan gibi çeşit- leri vardır. Leğenler boyutlarına ve kullanım amaçlarına göre çeşitli isimler almıştır. Bu leğenlere örnek olarak; “el leğeni, çorba leğeni, köfte leğeni, hamam leğeni, hamur leğeni” ni verebiliriz. Le- ğenlerin en büyüklerine “teşt” adı verilmektedir. Teştlerin çapları 80-100 cm. arasında değişmek- te olup derinlikleri ise ortalama 20. cm. dir. Teştlerin en büyüklerine ise “mâsere teşti” adı verilir. Yine tavalar da boyutları ve fonksiyonlarına göre; “yağ tavası”, “aş tavası” gibi isimler almıştır.