Kırgız Destancılarında ve Destanlarında Rüya Motifi

153 Kırgız Destancılarında ve Destanlarında Rüya Motifi Gelenek, Görenek ve İnançlar masalda olduğu gibi, masal bir rüya ile başlar. Rüyada gördüklerine bir mana veremez. Rüyasını anne ve babasına anlatmadığı için evinden kovulur. Bir kuyu içine atılır. Kuyudan başka bir ülke- ye geçer. Hikâyenin sonunda yaşadığı olaylarla rüyası mana kazanır ve tabir edilmiş olur. 6. Rüya hikâyenin daha sonraki bölümlerini aynen aksettirir. Bu tür rüyalar, şekil değiştir- meye sebep olmazlar, yalnızca olacakları önceden bildirerek tedbir tavsiye ederler. 7. Rüya hikâyenin sonunda ortaya çıkarak, hikâyenin yeniden çözülmesini sağlar.” (Gü- nay 1992: 90). Hopkins tarafından belirlenen bu görev ve işlevlere Kırgız destanlarında da rastlamak mümkündür. Nitekim Kırgız destanlarında rüya motifi destanın yapısını etkileyen en önemli un- surlardan biridir. Rüyaların yer aldığı destanlardaki olay zincirini oluşturan temel halka rüya mo- tifidir. Bazı destanlarda ise rüya motifi destandaki ana olayın yönünü değiştirerek destana farklı bir boyut kazandırır. Destandaki olayları birbirine bağlama görevi olan rüya motifleri de vardır. Bu motiflerin yer aldığı destanlarda değişik olaylar rüyalara bağlanarak bir kompozisyon oluşturur. Bazı destanlardaki rüya motifleri de metnin çatısını oluşturur. Bazı destanlardaki olaylar da kah- ramanlara önceden haber verilir. Baktı Bolot, Boston, Canış Bayış, Coodarbeşim, Er Koşoy, Er Soltonoy, Er Tabıldı, Kız Ci- bek, Kör Uulu (Köroğlu) destanının Gaoz (Ayvaz) Kolu, Kurmanbek, Kococaş, Munduk ve Zarlık Sarıncı Bököy gibi Kırgız destanlarında kahramanlar çeşitli rüyalar görür. Görülen rüyaların ha- ber verici, uyarıcı, cesaretlendirici ve yol gösterici özellikleri destanların şekillenmesinde etkilidir. Bazı destanlarda birden çok rüya görülebilmektedir. Söz gelimi rüya ve görülen rüyaların yorum- ları Kococaş’ta destanın ana çatısını oluşturur. Destanda Kococaş, Köle Şabır, Sur Eçki, Zulay- ka, Kococaş’ın babası Karıpbay ve Moldocaş gibi destan kahramanları rüya görür. Baktı Bolot’ta Bolot, Baktı ve Kaman Devin rüyalarına yer verilir. Coodarbeşim’de Coodar’ın annesi Kenceke ile ilk eşi Aksaamay rüya görür. Kococaş on yaşında iken av ruhu Kayberen’i, evlendikten sonra ise Kayberen ile birlikte keçi ve yavrularını (üç kez) görür. Hanımı Zulayka ile avcı Kococaş’ın evlenecekleri ise Zulayka’nın hizmetçisi olan Şabır’a gösterilir. Baktı Bolot’ta ise Baktı, Bolot ve Kaman Devin rüyalarına yer verilir. Gelecekten haber veren rüyalar genellikle anneler veya eşler tarafından görülür. Rüyayı kadın görürse görülen gerçek çıkar. Rüya gören kadınlar rüyaları genellikle kendileri yorumlar. Manas’ın karısı Kanıkey de gelecekten haber veren rüyalar görür ve gördüğü rüyaları kendisi yorar (Çelepi 2017: 86). Cakıp Han ve ikinci karısı Bakdevlet rüya görür. Cakıp Han rüyasını Çıyırdı’ya anlatır. Bayyegit’in yorumuna göre Çıyırdı’nın bir oğlu biri kızı, Bakdevlet’in ikiz oğlu olacaktır (İnan 1992: 6). Bu yorumun ardından Manas doğar. Manas’ın doğumu gibi Manas’ın oğlu Semetey’in doğumu da rüyada bildirilir. Manas’ın karısı Kanıkey, Semetey’in doğacağını rüyasında görür. Rüyasını Altınay’a anlatan Kanıkey, bir erkek çocuğu olacağını öğrenir (Radloff 1995: 200- 201). “Manas’ın doğumu, çelik gagalı, hançer ayaklı Anka kuşu ile simgeleştirilerek müjdelenirken Semetey’in doğumu rüyada görülen çelik eğe ile simgeleştirilir (Çelepi 2017: 89). Boston’da Cezbilek, Canış Bayış’ta Bayış, Kör Uulu destanının Gaoz (Ayvaz) Kolunda Köki Han’ın kızı Cıldızay, Kurmanbek’te Kurmanbek, Munduk ve Zarlık’ta Kançayım, Seyitbek’te