Kırgız Destancılarında ve Destanlarında Rüya Motifi

147 Kırgız Destancılarında ve Destanlarında Rüya Motifi Gelenek, Görenek ve İnançlar 1. Destancıların Gördükleri Rüyalar ve Bu Rüyaların Destanlarla İlişkisi Kırgızistan’da destan karşılığında “comok”, “dastan” (çoñ dastan), “epos” (köönö epos, çoñ epos, kence epos); destancı karşılığında “comokçu” (çala comokçu, öyrönçök comokçu, çınıgı comokçu, çoñ comokçu; camakçı-comokçu, akın-comokçu), “dastancı”, “eposçu”, ”epik-ır- çı”, -Manas destanı anlatanlar için- “Manasçı” terimleri kullanılır. “Manas” destanından söz edilir- ken “epos” veya “dastan” terimleri, “Manas” dışındaki destanlar için “comok”, “kence epos” veya “dastan” terimleri kullanılır. “Köönö epos” terimi, destanın eski zamanlardan beri anlatıldığını be- lirtir. Hacim bakımından büyük olan destanlara “çoñ dastan”, “çoñ epos”, daha küçük destanlara “kence epos” adı verilir (Ata Yıldız 2015: 40-41). Destancılık geleneğinin en yaygın olduğu ve destancıların çokça yetiştiği Tük dünyası ül- kelerinden biri de Kırgızistan’dır. Kırgızistan’da anlatılan destanlardan bir kısmını şöyle sıralamak mümkündür: Acıbek Baatır, Ak Bermet, Ak Maktım/ Maktım/ Maktum Suluu, Ak Möör, Ak-Koyon, Akbarak menen Güldakan, Akılduu Kız menen Zulumkan, Aksatkın menen Kulmırza, Akşirin ile Aşım, Alpamış, Alptobok, Altın Kökül- Ker Kökül, Armanduu Kızdar, Askazan Baatır, Bagış, Bal- bay, Barçın, Barsiza Şayık , Batır Bek, Boston, Bozciğit, Buudayık, Calayır Calgız/ Canalı Calgız/ Canayıl Calgız/ Gülsana/ Caydın uulu Canayıl, Canek Batır, Cañıl Mırza, Canış- Bayış, Ceti Kagan, Coloy Kan, Coodarbeşim, Cöö Mergen, Cum- Cuma, Cusup menen Zulayka, Cügörü, Çoro / Narik/ Narikbay, Er Bolot, Er Botom, Er Colon, Er Çegiş , Er Edil, Er Eşim, Er Soltonoy, Er Tabıldı, Er Targın, Er Töştük, Eşimkul menen Zuura, Farhad-Şirin, Güldana, Gülgaakı/ Şameşreb Dubana Külkaakı Kızdı Alganı/ Dubana Meşreb/ Şaameşreb - Gülgaakı, Jurda, Kaçkan Kız, Kal- de Bek, Kan Tuluy, Karaç Döö, Karaç Kökül, Karagul Botom, Kedeykan, Kız Cibek, Kız Darıyka, Kız Saykal, Kocacaş, Koşoy Kan/ Kan Koşoy, Koyun Alıp, Kozuke- Bayan / Kozu Körpeş- Bayan Suluu, Köbök Baatır, Köböön, Kökül/ Muñduubay/ Köçpösbay/ Karaç- Kökül, Kör uulu, Kubatın uulu menen Aksatkın, Kulan Mergen, Kurmanbek, Kuyalı, Külbaaram ile Asan/ Külbara menen Asan, Künötay, Layli-Mecnun, Mamake Şopok , Manas, Mendirman, Muñduk- Zarlık, Muzburçak, Narikbay, Olcobay menen Kişimcan, Sal-sal, Sarıncı-Bököy, Seyfulmalik, Semetey, Seyitbek, Seytek, Siyadat ile Nurila, Sobolon- Surtaş, Şahname , Şakıl Oosaer, Şırdakbek / Han Şırdaktın Boz Corgosu, Tahir- Zuhra, Tarlan Batır, Taylak Batır, Tilekmattın Bayanı, Toltoy, Totuname, Tutan, Tögülbay, Zordukka Ketken Kızdın Armanı (Ata Yıldız 2015: 186- 198). Sıralanan destanların metinleri incelendiğinde, Türkiye’de “halk hikâyesi” ve “masal” adı verilen anlatı türlerine benzer özellikler taşıyan anlatıların da Kırgızistan’da genellikle “destan” terimi altında toplandığı anlaşılmaktadır. Rüyaların önemli bir kısmı mitolojik kökenli unsurlar taşır. Bilindiği gibi, Kam/ Şaman adayı ölmüş bir kamın ruhunu görür ve gördüğü ruh kendisine kam olması konusunda bazı telkinlerde bulunur. Bu sırada aday kam/ şamanların ruhlarının kutsal ruhların bulunduğu yere götürüldü- ğüne ve zorlu bir eğitimden geçirildiğine inanılır (Günay 1992: 12). Kamlık/ Şamanlığa geçişteki rüya, seçilmişliği ve sırra ermişliği gösterir (Eliade 1999: 55). Benzer bir durum Kırgız destancılarında da görülür. Manasçının rüya görmesi de tıpkı kamınki gibi çoğunlukla bir hastalık ya da psikolojik bunalım sonunda ortaya çıkar. Depresyon, başağrısı, mide bulantısı, kusma ve terleme ile belirtiler gösteren bu hastalık esnasında adayda