Kırgız Halk Kültüründe Beyaz (Ak) Renk

94 Dr. İlknur BAYRAK İŞCANOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı tedir. “Ak” Kırgızca Sözlük’te 1. Beyaz, 2. Temiz, namuslu, 3. Masum, suçsuz, 4. S üt, süt mamül- leri anlamlarına gelmektedir. Eraliyev ve Karataev’e ait sözlükte ise ak kelimesi hem süt ve süt ürünlerine verilen genel ad hem de kutsal anlamlarına gelmektedir.( Karataev ve Eraliyev, 2005: 18). Ak söz, ak kızmat, ak emgek, ak süyüü, ak cürök, ak col … örneklerinde olduğu gibi Kırgız’ın düşünüşünde ak; arılık ve temizlik anlamları ile gerçek, hakikat anlamlarına da gelmektedir. ( Mamatcanova, 2016: 29). Kırgız’ın algılayışında ak sözcüğü ayrıca iyi tabiatlı, nazik insanlar için de kullanılmaktadır. Örneğin bir Kırgız ak cüzdüü derken o kişinin güzel huyundan ve kibar oluşundan bahsetmektedir. Bu sebeple Kırgızlar iyi karakterli kızlara ak selki, ak kız bu özellikteki genç erkelere ise ak bala demektedirler. Kırgızlar bu sebeple kızlarına da Akbermet, Akcurat, Ak Möör isimlerini vermektedirler ( Mamatcanova: 2016: 29). Kırgızlara ait yazılı ve sözlü edebiyat örneklerinde de Kırgız halkının beyaz renge yükledi- ği önemi görmek mümkündür. Kırgızların modern çağın Manasçısı olarak nitelendirdikleri Cengiz Aytmatov’un “Ak Keme” ( Beyaz Gemi) isimli eseri aslında Kırgız’ın düşünüşü ve algılayışın- da beyaz rengin taşıdığı anlamı açıklamaktadır. Cengiz Aytmatov’a ait bu eserde babasının bir gün döneceğini düşünen ve dedesiyle birlikte yaşayan yedi sekiz yaşlarındaki küçük bir çocuk, babasının ak bir gemide çalıştığını hayal eder ve bir gün ona bu gemiyle geleceğinin hayalini kurar. Çocuk bu eserde saflığın sembolüdür. Beyaz renk burada çocuğun hayalinde umudun, geleceğin, güzel günlerin rengi olmuştur. Bu açıdan bakıldığında eserde gemiye verilen renk, Kırgız halkının algılayışında beyaz rengin yerine ve anlamına işaret etmektedir. Ayrıca, ak ge- miye yüklenen anlamın bugün Türkiye Türkçesinde kullanılan ve  bir konuda geçmişi unutarak geleceğe umutla bakmak anlamına gelen “beyaz bir sayfa açmak” deyimi ile de anlam benzerliği dikkat çekmektedir. Kırgızların ansiklopedisi olarak nitelenen Kırgız sözlü kültürünün en önemli eseri olan Manas Destanı’nda da beyaz renk çeşitli yerlerde ve şekillerde geçmektedir. Manas Destanında “Ak” renk; Ak bala, ak baltar, ak bangkıl, ak balta, ak borçuk, ak bulçun, ak bulun, ak devlet, ak erkeç, ak ermen, ak han, ak kanış, ak kıyas, ak korgun, ak kula, ak padişa, ak porçuk, aksakal, ak saykal, aksungur, ak bulun, ak yar şeklinde geçmektedir. Ak kula Manas’ın bindiği attır ve onun gaipten geldiğine inanılır. O özel bir attır. Onun kanatları olan bir tulpar olduğu söy- lenir. Destanda Akkula, Manas’ın gücüne güç katmıştır: Mingen atı Ak kula, Bindiği atı Ak Kula , Kiigen tonu ak kübö, Giydiği donu ak kübö, Ak kulağa at cetpeyt, Ak Kula’ya at yetmez, Ak kübögö ok ötpöyt, Ak küböyö ok geçmez, Kagılıp mingen Kara ker, Kakılıp bindiği Kara Ker, Bastırgan colu kara cer, Yürüdüğü yolu kara yer, Manas, Manas bolgonu, Manas, Manas olalı, Manas atka kongonu, Manas ada konalı,