Kırgız Halk Kültüründe Beyaz (Ak) Renk

96 Dr. İlknur BAYRAK İŞCANOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı nün kalpağa bir kutsiyet verdiği anlaşılmaktadır. Başta yani vücudun en üst kısmında kullanılan bir baş giyiminin ak ile nitelendirilmesi göğün çok üstünde yaşayan Şamanizmdeki Ülgen’i akla getirmektedir. Ülgen çok yüksektedir ve ak olarak nitelenir. Kalpak da vücudun en üstündedir ve aynı şekilde ak olarak nitelenir. 1.2.2. Eleçek Bir kadın baş giyimidir ve sadece evli kadınlar bu başlığı kullanır. Eleçekte uzunluğu 25- 30 metreyi bulan ince bir kumaş vardır ve bu kumaş uzunlamasına ikiye katlanır şekilde başlıkta kullanılır ( Karataev ve Eraliyev, 2005: 330). Bu baş giyiminde kullanılan beyaz rengin olgunluk, yaşta ilerleme anlamında kullanıldığı düşünülebilir. 1.2.3. Ak köynök ( Ak gömlek) - Ak cooluk ( Ak başörtüsü) Kırgız kültüründe yeni evlenen geline beyaz başörtüsü örtüldüğü ve evlilik töreni sırasında beyaz gömlek giydirildiği görülür. Hatta gelini daha önce görmeyenler gelini üzerindeki beyaz gömleği ile tanırlar. Bu açıdan bakıldığında sosyolojik olarak beyaz renk yeni gelini ifade etmek- tedir. Beyaz renk burada gençliği, temizliği, saflığı temsil etmektedir. 1.3. Halk Mimarisinde Kullanılan Beyaz Renk Boz üy, göçebe hayat tarzı süren Kırgız Türklerinin asırlardan beri kura geldikleri gele- neksel, taşınabilir evlere verilen addır ( Yıldız, 2007: 8). Kırgız kültüründe geleneksel Kırgız evi, boz üy olarak adlandırılmıştır. Kırgızlar geçmişte de günümüzde de önemli anlarını boz üyün içerisindeki uygulamalarda gerçekleştirmektedirler. Bugün için bile hâlâ Kırgızlarda düğün ya da ölüm durumlarında evlerin bahçelerine boz üy dikilmekte, misafirler orada ağırlanmaktadır. Boz üyün çeşitli malzemeler kullanılarak yapılan ve ayrı ayrı isimleri olan parçaları vardır. Boz üy ve boz üyü meydana getiren parçalar Kırgızların düşünce ve geleneklerinin bir parçası olduğundan bu sebeple Kırgızlar her bir parçaya ayrı isim vermişlerdir ( Gül, 2015: 115). Kırgızlarda boz üyde bir gelenek dikkat çekmektedir. Boz üyde her zaman huzur, mutluluk ve bereket olması dileğiyle tündüğe 3 beyaz bez veya pamuk bağlanır (Dıykanbayeva, 2017: 222). Beyaz renk bu inanışta huzur, mutluluk, bereket anlamına gelmektedir. Beyaz renkteki nesnenin bu uygulamada da en üste olması, göğe yakın olması dikkat çekicidir. 2. Kırgızlarda Soyut Halk Kültürü Unsurlarında Beyaz Renk 2.1. Ak Niyet Bildirme Kırgız göçebe hayatında, insan ve hayvan ilişkilerini düzenleyen uygulamalar bulunmak- tadır. Bu uygulamaların amacını: 1. İnsanların hayvanlara zarar vermeyeceklerini göstermeleri, 2. Hayvanlardan da bu iyi niyete karşılık insanlara karşı kötülük beklememeleri şeklinde açıklamak mümkündür. Bu iyi niyet gösterme uygulamalarında beyaz rengin ön plana çıktığı görülür. 3  Boz üyün en üst kısmında yer alan ışık girmesi ya da yakılan ateşin dumanının dışarı çıkmasını sağla- yan kısmıdır.