Klasik Dönemde Anadolu

1.8.2. Sanat, Yazı, Dil ve Din Anahtar Kelimeler: Klasik Dönemde Anadolu’da Şehirler ve Mimari MÖ 5.yüzyılda Pers Egemenliği altında bulunan Anadolu’da sanatsal faaliyetler yaşanan siyasi sorunlara karşın devam etmiştir. Bu süreçte heykeltıraşlık alanında Yunanistan’da ortaya çıkan ciddi stil, zengin stil gibi adlarla anılan stilistik akımlardan da etkilenen Anadolu’da özellikle İonia üslubunu benimseyen ve bu tarzda çalışan yerel ustalar bulunmaktadır. MÖ. 5. yüzyılda Lykia bölgesinde Xanthos’da yer alan Harpy anıtının bir dikdörtgen şeklindeki odanın dört tarafındaki kabartmalarında mezarın sahiplerine armağanlar sunanlar ile Harpylerin yerel özellikler gösterir biçimde betimlenmiş oldukları görülür. Lykia bölgesinin diğer önemli rölyef örnekleri arasında Trysa’daki Heroon ile Xanthos’daki Nereidler mezar anıtı yer almaktadır. Trysa-Gölbaşı Heroon’unda lahti çevreleyen avlunun iç ve dış tarafındaki frizlerde Kalydon domuz avı, Amazonomachie, Kentauromachie, bir kentin zapt edilmesi, av sahnesi ve Bellerophon ile ilgili konular işlenmiştir. Konuların tümünde İonia mimarlığının özelliği olan friz, resimsel bir roman anlatımında uygulanmıştır. Özellikle tahkim edilmiş olan bir kentin kuşatılması ile ilgili sahneler son derece başarılıdır. Frizlerin genelinde bazı Lykia eserlerinde olduğu gibi Anadolu üslubunun yanında doğu etkilerini de görmek mümkündür. Lykia bölgesinden Nereidler mezar anıtının frizlerinde ve alınlık kabartmalarında savaş sahneleri, bir şehrin ele geçirilişi, kline üzerinde uzananlar gibi çeşitli konular tasvir edilmiştir. Bir düzen içinde hareket eden asker betimlemeleri ve av sahneleri gibi konularda doğunun etkilerini görmek olanaklıdır. Halikarnassos’daki Maussolleion yalnız mimarisi ile değil heykeltıraşlık eserleri ile döneminin Anadolu’daki en önemli yapıtlarından biri olmuştur. Heykeltıraşlar Skopas, Timotheus, Bryaxis ve Leochares’in dört ayrı cephesinde heykeltıraşlık eserleri üzerinde çalıştığı yapıda Greklerle Amazonların mücadelesi konu edilmiştir. Mimarisi ile Yunan-Pers sentezinin bir ürünü gibi görünen Maussolleion’un heykeltıraşlık eserlerinde de bu durum gözlenebilir. Lykia bölgesinde Limyra’da Perikle Heroonu olarak tanınan anıt mezarın heykeltıraşlık eserlerinde İon ve Aiol etkisini gösteren karyatid heykelleri, Pers etkili kabartmaları dikkati çekmektedir. Klasik dönemde heykeltıraşlık sanatında ya da küçük el sanatlarında Pers etkisi kendisini gösterir. Daskyleion çevresinden ele geçen Klasik dönemin içine tarihlendirilen Greko-Pers stilli olarak adlandırılan mezar stelleri bu etkinin en güzel örnekleridir. Çanakkale Altıkulaç köyünde bulunmuş olan lahit Pers etkili önemli bir eserdir. Anadolu’ya özgü kabartmalı mezarların en güzel örnekleri Lykia lahitleridir. MÖ 5. ve 4. Yüzyıla tarihlendirilen semerdam biçimli, hyposorionlu ve piliyeli lahitler üzerlerindeki kabartmalar ile özgün eserlerdir. Xanthos’dan çıkmış olan Dansözler lahdi, Pajava lahdi, Merehi lahdi ile Trysa’dan Dereimis ve Aischylos lahdi ve Kadyanda’dan Salas anıtı Likya bölgesinin Klasik dönemine tarihlendirilen önemli kabartmalı lahitleridir. Klasik dönemde en yaygın seramik türü zeminin siyah renkli figürlerin kil renginde bırakıldığı ve detayların boyama ile verildiği kırmızı figür teknikli vazolardır. Yunanistan ve İtalya gibi coğrafyalarda yaygın olan bu seramik türü MÖ 4. yüzyılın içinde çoğunlukla tiyatro sahnelerinin tasvir edildiği zengin bezemeli kırmızı figür tekniğinde yeni bir tür moda olmuştur. Boyalı seramiğin yanında Arkaik dönemden beri ticari amphora üretimi yapmakta olan Ege Adaları ve bazı Anadolu kentlerinin Klasik dönemde de faaliyetlerini sürdürdükleri bilinmektedir. Knidos, Klazomenai, Sinope, Herakleia Pontika gibi merkezlerde MÖ 4. yüzyılın içinde ticari amphora üretimi yapıldığı ve ticaret yoluyla Akdeniz ve Karadeniz bölgelerine yayıldıkları bilinmektedir.