Konya İlinde ‘‘Yenge Olma’’ Ritüeli

178 Miyase GÜZEL de yetişen genç çifte yönelik bazı ritüeller uygulanmaktadır. Bu ritüellerin amacı yeni bir hayata başlayacak olan çiftin huzurla ve mutlulukla başlamasını sağlamaktır. Tam da bu noktada iki in- sanın ilk geceyi sağlıklı bir şekilde atlatabilmeleri için, daha önceden bizzat bu tecrübeyi yaşamış kişilerin desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Zaman zaman gelinlerde görülen bir davranışa göre bekâret kanının olduğu beze bakarak ağlama gerçekleştirildiği de bilinmektedir. Yüz görümlüğü olarak bilinen ve damat tarafından geline hediye edilen ziynet, aslında bekâretini veren kadına bir armağandır. Filiz Güven’in doktora tezinde Kars ilinde derlediği bilgiye göre, başlık parası da aynı zamanda kan parası yani gelinin bekâreti için alınan paradır. İnisiyasyon 10 a tabi tutulan birey, hem toplumsal hem de bireysel bir kimlik kazanır. Kimlik aidiyet duygusuna içkin bir kavramdır ve bireyin diğerleri karşısındaki statüsünü belirler. 11 Ertesi gün yeni hayatına başlayacak olan her iki insan da birbirleri karşısında bir mertebe elde etmekte- dir. Bu yeni hayatın hemen öncesinde yaşanması muhtemel travmatik olayların minimuma indi- rilmesi her iki birey için de geçerlidir. ‘‘Yenge Olma’’ Ritüeli Konya’nın çeşitli köy ve kasabalarında görülen ‘‘yenge olma’’ ritüeli, gerdek gecesinin he- men akşamında doğması muhtemel sorunları gidermek için yapılan bir uygulamadır. Daha önce evlilik tecrübesini yaşamış olan kadınlar, bu gecede gelin ile damadın yanında belirli bir süre ka- larak birtakım görevleri yerine getirmektedir. W.J. Good’un deyimiyle rol gerginliği yaşayan kadın ve erkek için bu ritüel, önemli bir aşamadır. Kelime anlamı olarak Dîvânu Lugâti’t- Türk’e göre ‘‘yenge’’ ; Türkçede; sıhrî akrabalığı ifade eden ve aynı zamanda düğünde gelinin rehberi olan kadın anlamında, en eski ve müşterek sözlerinden biri 12 olarak karşımıza çıkmaktadır. Jung’un ‘‘büyükanne arketipi’’ndeki tarifi ile benzer özellikler gösteren bu ritüeldeki kadın- lar, bu tarif ile birebir uyuşmaktadır. Jung’a göre dişinin sihirli otoritesi vardır; aklın çok ötesinde bir bilgeliğe ve ruhsal yüceliğe sahiptir; iyi olan, bakıp büyüten, taşıyan; bereket ve besin sağla- yan; sihirli dönüşümün ve yeniden doğuş yeridir. 13 Anne, birey için ilk zamanlarda sadece anne olurken zamanla büyür ve oradan büyükanne rolüne geçer. Jung’a göre büyükanne arketipin koruyucu ve kollayıcı özelliği, sınırsız bir sevgi anlayışı ve bilge bir yönü vardır 14 . Dinî metinlerde çok sık geçen Hz. Havva ve Meryem Ana; Türklerin mitolojisinde de Umay Ana ve Bilge Kağan kitabesinde Kağan’ın bahsettiği Anam Katun örnek- leri gösterilebilir. Özellikle her türlü durumu tecrübe etmiş, birçok olayı görmüş, bilgileri eskiye dayanan kadınlar; Türk toplum hayatında bilge kadın tipini üstlenmiş kişilerdir. Sıfatlarından önce yaşadığı tecrübe ile ön planda olan bu kadınlar, gerektiği zaman sert bir tavır takınırken gerektiği zamanda da oldukça merhamet sahibi kişiler olabilmektedir. 10  Bilgilendirme süreci. 11  Ö. ÖLÇER, Evrim, ‘‘’’Kan’’’’ Olgusunun Soyun Devamlılığı Bağlamındaki Dönüştürücülüğü’’ Millî Folklor Dergisi, 2005, S.65, s.41. 12  AYDEMİR, Adem, ‘‘Türkçede Bazı Sıhrî Akrabalık Terimleri Üzerine’’, The Journal of Academic Social Science Studies , C.5, 2012, S.8, s.137. 13  JUNG, C. Gustav, Dört Arketip, (Çev. Zehra, A. Yılmazer), Metis Yayınları, İstanbul 2005. 14  JUNG, C.Gustav, Analitik Psikoloji, (Çev. Ender Gürol), Payel Yayınları, İstanbul, 2006.