Kültür-Çevre İlişkileri Açısından Ankara İli Nallıhan İlçesi Yenice Köyündeki Köy Bayramları

186 Solmaz KARABAŞA T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Günümüzde kadınlar Çeşmebaşı Bayramı’nı yapmaya devam etmekte ancak mezarlık zi- yareti dışında etraftaki yatır ziyaretlerinin terk edildiği, pilavda satın alınan malzeme kullanımının arttığı, pilavın kapışılmasına tepkilerin gösterilmeye ve aşın birlikte değil eve götürülüp yenmeye başlandığı görülmektedir. Pınarbaşı Bayramı Yenice’deki köy bayramlarından ikincisi erkekler tarafından yapılan Pınarbaşı Bayramı’dır. Pınarbaşı Bayramı 2015 yılına kadar Yenice’nin bir kilometre kuzeyinde ve köyün girişinde bulu- nan Çır Çır Çeşmesi adı verilen çeşmenin yanında yapılmıştır. Bundan önceki ve esas bayrama adını veren yer ise köyün 2-2,5 km kuzeydeki Pınarbaşı adı verilen su kaynağıdır. Pınarbaşı Bayramı’nın ortaya çıkışı bu kaynağın kurumasına dayandırılmaktadır. Eğer kurban kesilmezse suyun kesileceğine inanılmaktadır. Bununla ilgili anlatılar da bu görüşü des- tekler niteliktedir: Pınarbaşı’nın suyu kesilmiş. Bir hocaya sormuşlar, suyun kaynağına kül dökün demiş. Dökmüşler ve orada bir deve izi görünmüş. Deve yok sığır keselim demişler ve su tekrar çıkmaya başlamış. Ondan sonra her yıl bir sığır kurban et- meye başlamışlar.” Kurban; “İnsanlık tarihi kadar eski olan ve insan düşüncesinin 5 bir ürünü olarak karşımıza çıkan doğaüstü tasarımlar için çeşitli amaçlarla kan akıtma ritüelleri”dir (Erginer, 1997: ıı ). Uy- gulanışlarına göre değişen çeşitli türleri vardır. Pınarbaşı Bayramı’ndaki uygulamasında “istek kurbanı” karşımıza çıkmaktadır. Bu kurbanla suyun sürekli akması istendiği için ona etki eden doğaüstü tasarımının gönlünü hoş etmek amacıyla kurban kesilmektedir. Eskiden kurban Pınar- başı denen su kaynağının başında kesilir, “kanı da suya karışır”mış. İçinde “yaşatıcı gücü” taşı- dığına inanılan kanın akıtılması, kanlı kurban törenlerinin ana ögesini oluşturmaktadır. Pınarbaşı Bayramı’nda kanın suya akıtılması, kurbanın yöneldiği amaç açısından bir ipucu niteliğindedir. Bu uygulamada yağmur dualarının Anadolu’daki yaygın örneklerinde karşımıza çıktığı üzere su kültünün izleri görülmektedir. Su kültü, doğada her şeyin bir ruhu olduğuna inanılan Şamanistik doğa tasarımından kaynaklanmaktadır. İnsanların doğanın bir parçası olduğu, onunla karşılıklı bağımlılığa dayanan bir ilişki içinde yaşadığı düşüncesi ve doğaüstü dünyanın da etki edilecek kadar yakın olarak görülmesi Şaman’ın doğaya ilişkin bakış açılarının temelini oluşturmaktadır (Hoppal, 2014: 21). Pınarbaşı’nın ilk bayramları da suyun kaynağında yapılır, Pınarbaşı kayasına çıkılır âmin denirmiş. 1982 yılında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü buraya köylünün kanalet adını verdiği beton sulama kanallarını yapınca, bayram yapacak yer daralmış ve köyün girişindeki çeşmenin 5  İnsan düşüncesinin nasıl bir değişimle kurban fikrine ulaştığına ilişkin bir açıklamayı Alaeddin Şenel yapmaktadır. Şenel (1995: 208), insan düşüncesinin geçim ve yaşam biçimlerindeki değişikliğe bağlı olarak değiştiğini; tarımsal üretime geçişiyle birlikte insan düşüncesinin odağına bitkilerin girmeye başladığını belirtmektedir. Buna göre kurban olgusu da bitkisel üretimle birlikte ortaya çıkmıştır. Bir buğday tanesinin toprağa atılmasından sonra yüz, iki yüz taneli bir başağa dönüşmesi, kurban edilen bir hayvanın da yüz, iki yüz yavrunun doğmasına neden olacağı düşüncesini doğurmuş olmalı. Kurban geleneğinin altında yatan, ölüp yeniden dirilme düşüncesidir. Ölüp yeniden dirilme düşüncesi ise tarımsal üretimin insan düşüncesindeki yansımasıdır. (Şenel, 1995: 209)