Maddi Kültür

15 19.- 20. YÜZYILDA HARPUT’TA İPEK BÖCEKÇİLİĞİ VE DOKUMACILIK Elif AKSOY 1 - Naime Didem ÖZ 2 GİRİŞ Harput, Doğu Anadolu Bölgesi’nin güneybatısında, yukarı Fırat Havzası’nda yer almakla beraber doğudan Bingöl, kuzeyden Tunceli, batı ve güney batıdan Malatya, güneyden ise Diyar- bakır illerinin arazileri ile çevrilidir. Bölgenin stratejik önemi nedeniyle Harput, geçmişte birçok uygarlığa beşiklik etmiştir. Basra-Bağdat ve Diyarbakır hattını takip ederek, Anadolu içlerinden İstanbul’a uzanan İpek ve Baharat yolunu Malatya’ya bağlayan nokta üzerinde bulunması se- bebiyle Harput her çağda önemli bir geçiş yeri olmuştur (Ünal, 1992, s. 89-99). Harput’ta ipek böcekçiliğinin iyi seviyede olması, el dokuması kumaşların üretilmesini de sağlamıştır. Harput, Türkiye’de dut ağaçları sayısı bakımından önemli bir yere sahiptir. İpek böcekçiliği yapmak için dut ağacının önemi büyüktür. İpek böcekçiliği zanaatı, Harput ilinde özellikle Akçakiraz (Perçenc) Köyü’ne özgü olmuştur. İpekçilik bu köyde çok çabuk gelişmiş ve Akçakiraz, Harput vilayetinin başlıca ipek böcekçiliği ve ipek iplik merkezine dönüşmüştür. Ayrıca Harput’un Yedigöze, Yeni- kapı, Çatalçeşme ve Şintil (Bahçekapı) gibi birçok köyünde de ipek böcekçiliği yapılmaya başlan- mıştır. O dönemde aileler evlerini ipek böceği üretim merkezine dönüştürmüştür (Samiye Özeren, kişisel görüşme, 20 Mart 2015). Harput’ta Darü’l harir Mektebi, Harputlu birkaç gencin Bursa İpekçilik Enstitüsü’nde aldık- ları tahsilden sonra 1909 yılında açılmıştır (Sunguroğlu, 1959, s. 82). Öğretim süresi üç ay olan 1 Yrd. Doç. Dr. Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Resim Bölümü. elifaksoy@firat. edu.tr , Elazığ. 2 Yrd. Doç. Dr. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanat- ları Bölümü Öğretim Üyesi, naime.didem.oz@msgsu.edu.tr, İstanbul.