Maddi Kültür Öğeleri Olarak Cami, Türbe ve Eski Eserlerin İkinci Abdülhamidin Batılılaşma Anlayışı Çerçevesinde İşlevi

170 Yrd. Doç. Dr. İsmail Erim GÜLAÇTI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Görsel 7’deki durağan kompozisyona sahip fotoğrafın konusu olan şadırvanın etrafının ve üzerinin hiç kıpırdamayan birçok güvercinle dolu olması insan öğesinin cami fotoğraflarından ne kadar uzak tutulmaya çalışıldığına yerinde bir örnektir. Böylece Oryantalist fotoğrafın maddi kültür öğeleri camilerin etrafında göstermeyi adet edindiği abdest alan insanlar yukarıdaki fotoğ- rafa dâhil edilmeyerek Batılı izleyicinin caminin mimari bir bileşeni olan şadırvana odaklanması sağlanmaya çalışılmaktadır. Yine ne camiden çıkan ne camiye giren ne de fotoğrafın konusu olan çeşmelerde abdest alan insanların görülebildiği görsel 8’deki örnekte cami adeta müzede sergilenen bir eser durgunluğunda gösterilmektedir. Bu fotoğraf da önceki örneklerde görülen denetimliliği ve planlı duruşu tekrarlamaktadır. Bu sayede maddi kültür öğeleri bağlamında gös- terilmek istenen mimari ve nötr yönden fazlası gösterilmemekte ve Osmanlı Devleti’nin ‘egzotik’ bir Doğu ülkesi olmadığı propagandasından da geri durulmamaktadır. İki yönlü bu çabayı aşağıda örneklenen genel planlı diğer dış mekân cami fotoğraflarında da gözlemlemek mümkündür. Görsel 9: Ayasofya Camii’nin Dışardan Görünüşü Abdullah Biraderler, 1880-1893 (Library of Congress Online Catalog, [29.11.2017]) Görsel 10: Sultanahmet Camii’nin Dışardan Görünüşü Ali Rıza Paşa, 1880-1893 (Library of Congress Online Catalog, [29.11.2017]) Burada örneklenen iki büyük caminin içinde olduğu kadar dışında da kolayca gözlemle- nen insan öğesinin eksikliği II. Abdülhamid Armağan Albümleri’ndeki diğer cami fotoğraflarında da devam etmektedir. Figür temsilinden kaçınmak adına Ayasofya’nın görsel 9’da tam cepheden fotoğraflanmaması, fotoğraflanırken oldukça uzaktan adeta ağaçların arkasından fotoğraflanma- sı ve bu zorlama nedeniyle kompozisyona sağ taraftan bir bina cephesinin girmesi camiinin gös- terişini ve büyüklüğünü gölgelemektedir. Ancak öte yandan bu kompozisyon Batılı başkentlerde- kilere benzer bir şehir meydanını da vurgulayarak başka yönden bir Batılılaşma propagandası da yapmaktadır. Böylece II. Abdülhamid Armağan Albümleri’nin cami fotoğraflarıyla amaçladığı maddi kültür öğelerini 19. Yüzyıl Batı evrenindeki Oryantalist ‘resimsi’ imgeden kurtarmak ve ‘ha- yali’ değil oldukları gibi doğru bir şekilde temsil etmek çabası ortaya çıkmaktadır. ‘Mistik’ Doğu imgesini kırmaya yönelik bu çaba görsel 9’da görülen Sultanahmet Camii’nin fotoğrafında da devam etmektedir. Camiyi adeta kompozisyonun içinde boğarak etrafında gözün hareket edeceği hiçbir alan bırakmayan fotoğrafın bu yönüyle estetik ve teknik olarak başarılı bir